حس کنجکاوی کودکانه با طعم پژوهش

به گزارش کودک پرس ، دنیای نوآورانه یا فناورانه امروز با تبدیل علم به عمل روز به روز در حال تغییر ذائقه های فکری ونیازهای بشری است، دنیایی که برای همه قشرها فراخور زمان و مکان برنامه ریزی می کند و بر ایده ها و افکار می تازد.
در این میان کودکان ونوجوانان از تیر رس این فضای پرتلاطم اطلاعاتی خارج نبوده بلکه بخش زیادی انرژی وتوان دنیای فناورانه امروز بر روی فکر واندیشه این قشر در اقصی نقاط جهان متمرکز شده و برساخته ها را بر افکار آینده سازان هر سرزمین می نشاند.
از دیگر سو ذهن کنجکاو و پرسشگر کودکان و نوجوانان با اینکه درگیر بازی های فکری و هزاران نشانه درست و غلط در دنیای مجازی و فناورانه است اما مجهولات و گمشده های فراوانی دارد که پی یافتن حقیقت و واقعیت دنبال نشانی درست می گردند.

با این وجود اگرچه دنیای نوآورانه و فناورانه مضرات و آسیب های فراوانی دارد لیکن ابزارهای زیادی برای کشف شهود در اختیار بشریت قرار داده که باید از آن به عنوان فرصت برای تربیت علمی و اخلاقی آینده سازان بهره برد.
همه این دستاوردها ی بشری باید ریشه آنها را در قاب تفکر پژوهش محور جست ، مسیری که تمدن بشری را متحول کرده و تکامل ، ترقی ، توسعه و پیشرفت را به ارمغان آورده است.

اکنون که ذهن کنجکاوانه کودکان درپس بسیاری از مجهولات ، زندگی خانواده ها را با ده ها سئوال بی پاسخ مواجه کرده زمان آن رسیده تا خانه و مدرسه در ابتدای راه تعلیم وتربیت مسیر درست را با هدایت آینده سازان به سمت تحقیق و پژوهش رهنمون شوند .
پژوهش محوری با اینکه امروزه بیشتر در سطوح مراکز آموزش عالی وموسه های تحقیقاتی فتح باب علوم شده اما چند سالی است که خوشبختانه پا به مدارس گذاشته و خلاقیت ها و ابتکارات دانش آموزی را به رخ کشیده است.

با این وجود هنوز آنطور که باید و شاید پژوهش و تحقیق علمی در مدارس کشور تکامل پیدا نکرده و بخش اعظم فعالیت های آموزشی بر فراگیری تئوری یا دروس نظری متمرکز شده است.
امروز بسیاری اندیشمندان به این نتیجه رسیده اند که باید ذهن کنجکاو کودکانه را به سمت خلاقیت ونوآوری هدایت کرد هرچند که برای کشف مجهولات روش آزمون وخطا طولانی شود.

حس کنجکاوی و حقیقت جویی امری فطری است که در نهاد تک تک نونهالان جامعه به ودیعت نهاده شده که باید با فراهم آوردن شرایط مناسب به تدریج فعال شود.
بدیهی است این استعداد ذاتی اول باید در محیط خانواده و آموزشگاه بروز یابد و شکوفا شود و سپس درسایر محیط ها و نهادهای اجتماعی رشد و نمو کند.
در دنیای امروز نقش نظام آموزشی به دلیل تحولات اقتصادی ، علمی ، فنی در این زمینه چشمگیر تر از سایر نهاد ها است .
نقش نظام آموزشی از آن جهت حائز اهمیت است که از قلمرو و دامنه شمول بسیار گسترده ای برخوردار است و مدت زمان به نسبت زیادی از اوقات مفید اعضای جامعه از جمله کودکان، نوجوانان و جوانان را در بر می گیرد.

با نگاهی به نقش نظام آموزش و پرورش به عنوان تربیت کننده و آموزش دهنده سرمایه های انسانی خلاق و پژوهشگر باید این سوال کلیدی و مهم را مطرح کرد که نظام آموزش و پرورش ما تا چه حد فراگیران را به این سمت سوق می دهد.
پژوهش و نو آوری در جامعه ای توسعه پیدا می کند که نظام آموزشی و فرهنگی ، زمینه و بستر مناسبی را برای آن تدارک دیده باشد.
تحقیق را می توان در کنار آموزش یکی از اهداف بسیار مهم آموزش و پرورش دانست که باید مورد توجه قرار گیرد و به نظر می رسد که مدارس و معلمان در این میان دارای وظیفه بسیار مهم و حساسی هستند که می توانند علاوه بر فعالیت های تحقیقاتی روح و انگیزه تحقیق و روش های درست پژوهش را در میان دانش آموزان نهادینه کنند.

پژوهش و تحقیق از جمله عوامل بسیار مهم در شناخت مشکلات جامعه و یافتن راه حل برای آنها ست زیرا چاره گشای مشکلات فردی و اجتماعی است که با افزایش دانسته ها به انسان کمک می کند تا با انتقال یافته های خود به دیگران در حل مشکلات سهیم باشد.
در زمینه گسترش فرهنگ پژوهشی ، نهاد آموزش و پرورش راهکارهای متعددی را تا کنون در قالب تاسیس مراکز پژوهشی ، طرح ها و برنامه هایی در سطح دانش آموزان و معلمان به اجرا در آورده است و با اجرای برنامه های آموزشی و حمایتی چون تاسیس پژوهشکده های آموزش و پرورش،طرح معلم پژوهنده ، پژوهشسراهای دانش آموزی ، واحد درسی مطالعات پژوهشی، مسابقات انشا و مقاله نویسی، پژوهش دانش آموزی، ضرورت آموزش پژوهش محور و رویکرد پژوهش محور،گام های بلندی برداشته است.

** مدارس پژوهش محور
حسن احدی پژوهشگر البرزی می گوید: شکل گیری سئوال، ایجاد فرضیه، میل به شناخت امور و درک نخستین واقعیت از جمله مسائلی است که در ابتدایی ترین سال های زندگی، انسان را به واکاوی برخی از مجهولات ذهنی وادار می کند.
وی بیان داشت: اگر بخواهیم پژوهش را براساس سئوال ذهنی تعریف کنیم به ابتدایی ترین شیوه پژوهش در بین انسان ها خواهیم رسید اما اگر پژوهش بر مبنای مجموعه فعالیت‌های بدیع، خلاق، نوآورانه و نظام یافته تعریف شود ذهن از یک امر مجهول به معلومات خواهد رسید.
احدی خاطرنشان شد: در اهمیت فعالیت های پژوهشی آمده رویکرد های پژوهش محور نه تنها موجب بهبود وضعیت موجود خواهد شد بلکه نقش موثری در کم کردن هزینه ها و آزمون و خطای یک طرح دارد.

وی یادآورشد: با این شرایط باید بپذیریم که هر نوع پیشرفت و توسعه در زمینه های مختلف ارتباط مستقیمی با تحقیقات علمی دارد و رشد و توسعه کشورهای پیشرفته، در نتیجه سرمایه‌گذاری در بخش پژوهش نهادینه شده است.
احدی لازمه پژوهش هدفمند و نهادینه شده در جامعه را منوط به عواملی چون پژوهش هدفمند و نهادینه شده متفاوت از سئوالات روزمره در ذهن فرد، گسترش مدارس پژوهش محور، افزایش قدرت خلاقیت در دانش آموزان، معرفی جایگاه واقعی پژوهش ، آموزش چگونه فکر کردن و راه حل یافتن پاسخ مساله به دانش آموزان، ایجاد نگرش پژوهشی در بین دانش آموزان و معلمان دانست.

** تقویت پژوهش در بین دانش آموزان و معلمان
مدیر کل آموزش و پرورش البرزبا اشاره به اهمیت توسعه و ترویج فرهنگ پژوهش و توجه به فعالیت های پژوهشی در جامعه اظهارداشت : نوک پیکان کار پژوهشی در آموزش و پرورش به سمت فرهنگیان است و بر این اساس باید فعالیت ها و اقدامات مناسب پژوهشی در مدارس انجام و پژوهش های دانش آموزی تقویت شود.

سالار قاسمی خاطرنشان کرد: در راستای تقویت پژوهش های دانش آموزی ، پژوهش سراهای دانش آموزی فعال شدند تا در ارتقای کمی و کیفی پژوهش ها گام هایی برداشته شود.
وی یادآورشد: در کنار این پژوهش سراها باید تلاش شود که دانش آموزان پژوهشگر بار بیایند زیرا اگر دانش آموزان پژوهشگر و خلاق تربیت شوند در ادامه راه و دانشگاه ها نیز موفق خواهند شد.
قاسمی بیان داشت: برگزاری جشنواره جابر بن حیان در راستای تقویت پژوهش در میان دانش موزان مقطع ابتدایی را یکی دیگر از اقدامات آموزش و پرورش عنوان کرد.
وی با بیان اینکه هدف از پژوهش تعالی و ارتقای سازمانی است که ما در آن کار می کنیم افزود: اولین آسیبی که وارد حوزه پژوهشی می شود این است که ما پژوهش را برای پژوهش انجام دهیم.

مدیرکل آموزش وپرورش البرز اظهار داشت: هدف ما از پژوهش این است که در نهایت به یک سازمان یادگیرنده برسیم و با توجه به اینکه دنیای ما به شدت در حال تغییرات است باید برای انطباق خودمان سازوکار مناسب داشته باشیم.
وی قدم اول برای ایجاد پژوهش را احساس نیاز عنوان کرد و یادآورشد: برای موفقیت نتیجه پژوهش سه عنصر هدف، مساله یا مشکل، طراحی ساختار حمایتی و ساختار اجرایی لازم است.

** ترویج تفکر پژوهشی دربین دانش آموزان 
محمد رضا سعیدی مقدم از کارشناسان حوزه پژوهش استان البرز گفت: فرهنگ و تفکر پژوهشی به مجموعه الگو های رفتاری یک فرد پژوهشگر گفته می شود که شامل دانش، عقاید، هنر، اخلاق ، آداب و هرگونه عادت و توانایی ناشی از انگیزه علمی است .
وی ، شاخصه های این فرهنگ غنی را تفکر نقاد، تفکرخلاق ، ارزیابی، استنتاج ، کاوشگری ، تحلیل ، روشمندی، طرح مسائله، حل مسائله، دانش کاربردی، استدلال ، سئوال کردن و تجربه کردن در بین دانش آموزان عنوان کرد.

سعیدی مقدم بیان داشت: طرح تحقیقات در سطح دانش آموزی و نقش آن در ارتقای پژوهش در سطح ملی و منطقه از مهمترین راهکارهایی است که می تواند تاثیر بسزایی در توسعه سیاسی، اجتماعی ، اقتصادی و فرهنگی داشته باشد.
وی هدف ازاین سطح تحقیقات را تقویت تمایل و گرایش روحیه کنجکاوی و حقیقت طلبی دانش پژوهان و اعطای مهارتهای ضروری برای دستیابی به پژوهش و کشف مجهول و یافتن حل مسائله در دانش آموزان عنوان کرد.
سعیدی مقدم ، نقش مدارس را در حوزه پژوهش مهم برشمرد و ادامه داد: امروزه در دنیا علاوه بر دانشگاه ها ، مدارس نیز به عنوان بستر اصلی تفکر ، تتبع و تفحص مسائل مبتلابه در جامعه شناخته شده اند.
وی با اشاره به اینکه امروزه بار مسئولیت سنگین گسترش فرهنگ پژوهش در سطح جامعه بر دوش معلمان است، اضافه کرد: البته معلمان هم بدون زمینه و امکانات و شرایط لازم و کافی نمی توانند کاری درزمینه گسترش تفکر پژوهشی و پژوهشگری پیش ببرند .

** ضرورت تشکیل تیم های پژوهشی در مدارس 
استاندار البرز می گوید: برای ایجاد توسعه فرهنگ پژوهش در مدارس باید تیم های پژوهشی در مکان ها تشکیل شود.
عزیزالله شهبازی اظهارداشت: این تیم های پژوهشی با حضور دانش آموزان فعال در زمینه تحقیقات و پژوهش می تواند در هدایت ، ایجاد انگیزه و تقویت فعالیت های پژوهشی نقش موثری داشته باشد.
وی از مدرسه به‌ عنوان اصلی ترین کانون تعلیم و تربیت یاد کرد و افزود: بسیاری ازامور تحقیقاتی ابتدایی و عمومی در مدارس شکل می‌گیرد که نیاز به حمایت از سوی خانواده ها و مسئولان دارد.

شهبازی بر نهادینه کردن دیدگاه تحقیق و پژوهش در مدارس تاکید کرد و بیان داشت: با توجه به رویکرد تربیتی مقوله پژوهش باید این مساله در مدارس مورد تاکید قرار بگیرد.
وی اضافه کرد: خانواده به عنوان بستری مناسب می‌تواند استعدادهای دانش آموزان را شکوفا سازد.

** پژوهشگری فقط هزینه نیست
نماینده مردم کرج، فردیس، اشتهارد و آسارا در مجلس شورا ی اسلامی با اشاره به اینکه آموزش و پرورش مهم ترین نقش را در فرهنگ سازی دارد، گفت: سرمایه گذاری در بخش پژوهش مدارس باید بیشتر شود تا دانش آموزان و معلمان در این راه مهم فعال تر عمل کنند.
محمد جواد کولیوند بیان داشت: پژوهش فقط هرینه نیست بلکه یک نوع تولید است که باید این اصل مورد نظر قرار گیرد و نگاه‌ها به امر پژو‌هشگری عوض شود.

وی خاطرنشان کرد: آموزش و پرورش می‌تواند با نگاه سرمایه‌ای به پژوهش، بسیاری از هزینه‌های خود را جبران کند.
کولیوند با اشاره به اینکه فرهنگ پژوهشگری در کشور باید مورد توجه قرار گیرد، یادآورشد: پژوهش یکی از حیاتی‌ترین موضوعات در هر زمینه‌ای است چرا که تولید ثروت می‌کند و این موضوع را باید در مدارس فرهنگ‌سازی کنیم.
وی تصریح کرد: پژوهش تخصصی‌ترین کار در دنیا است که درایران باید مورد توجه قرارگیرد.

کولیوند فاکتورهای توسعه یافتگی کشورها را منوط به تعداد پژوهشگران حرفه ای آن دانست.
وی اظهارداشت: برای هدایت دانش آموزان به سوی فعالیت های پژوهشی به منظور شکوفایی و تقویت فکر و ایده های خلاق در حوزه پژوهش لازم است معلمان آموزش های تخصصی در امر پژوهشگری ببینند.
نماینده مردم کرج، فردیس، اشتهارد و آسارا در مجلس شورا ی اسلامی ادامه داد: آموزش صحیح روش تحقیق می تواند دانش آموزان را برای سال های بعد بویژه در دوره های آموزش عالی آماده کند.

کولیوند گفت: علم آموزی وعلم اندوزی درمدارس باید با آموزش و یادگیری مبتنی بر پژوهش همراه باشد.
وی ادامه داد: در سال های اخیر به پژوهش در آموزش و پرورش توجه شده اما هنوز زمینه مناسب برای رفع تشنگی پژوهش در بین دانش آموزان فراهم نشده است.
کولیوند گفت: خانواده به عنوان بستری مناسب که می‌تواند استعدادهای دانش آموزان را شکوفا سازد.

** دوره ابتدایی بهترین زمان برای پرورش روحیه پژوهشگری
رئیس پژوهشگاه مطالعات وزارت آموزش و پرورش گفت: بهتر است آموزش پژوهشگری از سال‌های ابتدایی در دانش‌آموزان آغاز شود تا زمانی که دانش‌آموز وارد دوره دبیرستان شد از نظر پژوهشی به مرحله تخصص برسد.
فرهاد کریمی بیان داشت: به همان میزان که به درس ریاضی در مدارس اهمیت داده می‌شود باید به درس پژوهش توجه کرد.
وی گفت: هفته پژوهش، مناسبت نمادین و باشکوهی است که در آن تلاش می‌شود ظرفیت­‌های نظام آموزش و پرورش، نقش مؤثر، منزلت و جایگاه پژوهش و پژوهشگران معرفی شود.
وی اظهارداشت: اختصاص هفته‌ای از سال برای بزرگداشت پژوهش مبین اهمیت و حساسیت تحقیق و گامی برای ترویج و توسعه فرهنگ پژوهشگری در جامعه است.
وی عنوان کرد:آموزش و پرورش عرصه کاربردی است و باید تصمیم‌ها براساس پیوست‌­های پژوهشی انجام شود.

** تقویت احساس کنجکاوی
سرپرست سازمان پژوهش و برنامه‌ریزی آموزشی وزارت آموزش و پرورش هم در این زمینه گفت: در آموزه های دینی در اهمیت و ضرورت پژوهش نکات بسیار مهمی گفته شده است.
حیدر تورانی بیان داشت: باید سعی کنیم عشق یادگیری را در وجود دانش‌‌آموزان قرار دهیم تا از یادگیری خسته نشوند، شوق تغییر و احساس کنجکاوی پیدا کنند.

وی بیان داشت: این موضوع باید در تولیدات و محتواهای آموزشی ما وارد شود و باید کتاب‌ها به سمت پژوهش محوری و خلاقیت محوری برود که این مهم باید در سایر برنامه‌ها مثل پرورشی و روش تدریس معلمان نیز وارد شود.
وی یادآورشد: دانش‌آموز در برابر مشکلات نباید فوری به سراغ حل‌المسائل بروند بلکه باید جست‌وجو کنندو فرهنگ پژوهش را در مدارس جا بیندازیم.

در مدارس کشور حدود 14 میلیون دانش آموز مشغول به تحصیل هستند .

24 تا 30 آذرماه هفته پژوهش نامگذاری شده است.

منبع: ایرنا