سندی برای محافظت از کودکان در فضای مجازی+ جزئیات

به گزارش کودک پرس ، چند صباحی است که وزارت ارتباطات در راستای حمایت و محافظت از کودکان در فضای مجازی برنامه‌هایی را تعریف کرده است؛ برنامه‌هایی که در قالب سند نوشته شده و با انتخاب مسؤولی ویژه برای آن، قرار است رنگ اجرا به خود بگیرد.

فضای مجازی عدالتی نسبی در میان کاربران خود به‌وجود آورده است؛ به این معنی که دیگر تفاوتی نمی‌کند که شما از چه طبقه یا صنفی باشید بلکه به خودی خود و به صرف داشتن یک اکانت شخصی حق اظهارنظر و فعالیت در این فضا را دارید. بنابراین می‌توان گفت که فضای مجازی با ایجاد چنین زمینه‌های برابری امکان تولید محتواهای متنوع و مختلف را دارند که به همان نسبت که می‌تواند برای جامعه مفید باشد، می‌تواند قابلیت آسیب‌رسانی نیز داشته باشد. این موارد آسیب‌رسان در زمینه‌هایی می‌تواند جدی شود که بدانیم کودکان و نوجوانان امروز نیز به مانند بزرگسالان در معرض پیامدهای فضای مجازی قرار دارند و به همین سبب بهتر است به دلیل نداشتن بلوغ ذهنی و شخصیتی کافی، حضورشان در این فضا کنترل‌شده باشد یا مجرایی مستقل برای ورود به این فضا برای استفاده از مزیت‌های آن، ضمن محفوظ ماندن از آسیب‌هایش در نظر گرفته شود.

تدوین سند حمایتی برای محافظت از کودکان در فضای مجازی
محمدجواد آذری‌جهرمی وزیر ارتباطات همزمان با روز دانش‌آموز، دستور انتشار «پیش‌نویس سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» را صادر کرد. این سند در چهار هدف کلان آموزش، فرهنگ‌سازی و ترویج فضای مجازی حوزه کودک، فراهم‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی محتوایی و اعتمادی، توسعه بازار و مقاوم‌سازی کسب‌وکارها و مدیریت و راهبری برنامه اقدام تدوین شده و شامل ۴۰ اقدام اولویت نخست، ذیل هریک از این اهداف است.

اقدامات پیشنهادی در راستای سه محور راهبردی عبارتند از؛ آموزش، فرهنگ‌سازی و ترویج فضای مجازی حوزه کودک و نوجوان- فراهم‌سازی زیرساخت‌های ارتباطی، محتوایی و اعتماد- توسعه بازار و مقاوم‌سازی کسب و کار که قرار است مطابق با این محورها، اهداف کلان و عملیاتی نیز برای سند تعریف شود.

بر اساس اعلام وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سند پیش‌رو، هم‌راستا با پیش‌نویس سند سیاست‌گذاری مرکز ملی فضای مجازی در حوزه فضای مجازی کودک و نوجوان تهیه شده که به تکالیف وزارت ارتباطات در این حوزه تأکید داشته است.

اسناد پشتیبان سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان
آبان‌ماه سال جاری، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، اسناد پشتیبان سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان را منتشر کرد. این اسناد پشتیبان در 3 عنوان “سند مطالعات تطبیقی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان”، “سند مطالعات میدانی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان” و سند ابزارهای کنترل والدین منتشر شد.

سند مطالعات تطبیقی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان، نگاهی دارد به اصولی که ITU (اتحادیه بین‌المللی مخابرات) به محافظت از کودکان و نوجوانان جهان در فضای اینترنت مشخص کرده است. در سال 2014 نیز در کنفرانسی جهانی مسأله ایجاد اعتماد و امنیت در استفاده از ICT با تمرکز خاص بر روی کودکان و نوجوانان مطرح شد.

مطابق این اصول یکی از فعالیت‌هایی که باید در این حوزه انجام شود، تهیه نقشه راه برای محافظت از کودکان در فضای مجازی است و به همین منظور اتحادیه بین‌المللی مخابرات، ابتدا پرسش‌نامه‌ای تنظیم کرد و به دولت‌ها ارائه داد که این پرسش‌نامه در خصوص سیاست‌ها و شیوه‌هایی است که در آن کشورها با استفاده از فناوری‌ها به کودکان و نوجوانان خدمات ارائه می‌شود و نتایج آن در قالب دستورالعمل‌های سیاست‌گذاران برای محافظت از کودکان در سال 2009 انتشار یافت. سند مذکور بر اساس پاسخ‌های دریافت‌شده از کشورهای مختلف گردآوری شده است و نشان می‌دهد هر یک از این کشورها در چه وضعیتی از COP یا همان نقشه راه برای حفاظت از کودکان در فضای مجازی و اینترنت قرار دارند.

مطالعات میدانی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان
سند “مطالعات میدانی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان” یکی دیگر از اسناد پشتیبان سند حمایتی برای حفاظت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی است که با مروری بر اسناد بالادستی الزام‌آور و اقدامات جاری نهادهای مربوطه در این حوزه و ترسیم وضعیت موجود بخش خصوصی و شرکت‌های فعال در زمینه ارائه خدمات اینترنت پاک مطابق زیست‌بوم و با استفاده از روش تحلیل محیط، ابعاد گوناگون اقتصادی، اجتماعی، فناوری، زیست محیطی و قانون‌گذاری مورد ارزیابی کارشناسان قرار می‌گیرد که نتیجه این تحلیل همراه با بیان نقاط قوت و ضعف و فرصت‌ها و تهدیدها در سیاست‌گذاری‌های این حوزه مورد استفاده قرار خواهد گرفت.

سیاست‌های کلانی که در این سند پشتیبان به آن پرداخته شده است عبارتند از: مصوبه شورای عالی فضای مجازی کشور با موضوع “توسعه فضای مجازی سالم مفید و ایمن”، ماده 69 برنامه ششم توسعه که به هوشمندسازی مدارس- امکان دسترسی الکترونیک به کتب درسی و مشاوره‌های تحصیلی و افزایش مهارت‌های فنی و اجتماعی دانش‌آموزان سراسر کشور اشاره دارد، مصوبه “ضوابط صیانت از کودکان و نوجوانان در خدمات تلفن همراه”.

برنامه‌هایی که تاکنون در حوزه حفاظت از کودکان در فضای مجازی اجرا شده است
در سند مطالعات میدانی در توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان، اسناد بالادستی با برنامه‌های اجرایی که تاکنون در این زمینه در کشور و توسط نهادهای مختلف انجام شده مقایسه شده است. برنامه‌هایی نظیر اجرای پروژه صیانت فرهنگی توسط پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات از سال 1393 تاکنون، تدوین پیوست فرهنگی موبایل، پیش‌نویس سند راهبردی صیانت از کودکان و نوجوانان در فضای مجازی، اجرای پروژه مشاوره، طراحی و راه‌اندازی گوهر حوزه صیانت از کودکان و خانواده در اینترنت توسط سازمان فناوری اطلاعات که در سال 1395 انجام شده است.

در قسمت پایانی سند نیز نمایی از وضعیت موجود فضای مجازی کودک و نوجوان در کشور نشان داده شده است و با استفاده از آمار و ارقامی که در حوزه تعداد کاربران کودک و نوجوان وجود دارد و همچنین نوع وسیله ارتباطی و برنامه‌های محتوایی موجود سعی دارد نمایی از وضعیت موجود را در کشور نشان دهد.

سند ابزارهای کنترل والدین
یکی از راه‌های جلوگیری از مخاطرات فضای مجازی برای کودکان و نوجوانان، نقش پدر و مادر در برنامه‌ریزی، کنترل و نظارت بر استفاده و حضور فرزندان در فضای مجازی است. پیشنهادات متنوعی برای محافظت از کودکان در فضای مجازی و اینترنت به والدین ارائه شده است، مثلاً توصیه می‌شود که والدین رایانه را در محلی قرار دهند تا در معرض دید باشد و حتی‌الامکان از تنها گذاشتن کودک در این فضا خودداری کنند.

در همین رابطه، سند ابزارهای کنترل والدین ضمن توصیه اقداماتی در این مورد به والدین، به برخی از نرم‌افزارها و ابزارهای کنترل والدین و قابلیت‌های آن اشاره می‌کند که والدین می‌توانند با استفاده از این ابزارها کنترل مناسبی روی فعالیت‌های مجازی فرزندان داشته باشند. این شیو‌ه‌های کنترلی در این سند به 4 دسته تقسیم می‌شود:

1. پالایش محتوا که محتوا را بر اساس سن فرزند محدود می‌کند؛

2. کنترل‌های کاربردی که برای کودکان و نوجوانان از لحاظ زمانی و میزان دسترسی محدودیت می‌گذارد؛

3. مدیریت استفاده از اینترنت و رایانه؛

4. روش‌ها و تکنیک‌های نظارتی که به مشاهده موقعیت مکانی و نوع فعالیت فرزند در فضای اینترنت اشاره دارد.

معرفی مجری توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان وزارت ارتباطات
اواخر بهمن‌ماه با حکم وزیر ارتباطات و فناوری اطلاعات، خسرو سلجوقی به عنوان مجری سند حمایت و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان منصوب شد. او عضو هیأت عامل سازمان فناوری اطلاعات ایران است و در حکم وزیر ارتباطات آمده است: در راستای اقدامات اجرایی سند تبیین الزامات حاکم بر شبکه ملی اطلاعات و مطابق با مواد (32و33) منشور حقوق شهروندی و با هدف پشتیبانی و گسترش فضای مجازی سالم، ایمن و مفید برای کودکان و نوجوانان، به موجب این حکم به عنوان «مجری سند حمایتی و برنامه اقدام توسعه خدمات فضای مجازی کودک و نوجوان» (تدوین شده از سوی پژوهشگاه ارتباطات و فناوری اطلاعات) منصوب می‌شوید.

در ماده 32 منشور حقوق شهروندی آمده است: کودکان حق دارند به اطلاعات مناسب با سن خود دسترسی داشته باشند و نباید در معرض محتوای غیراخلاقی، خشونت‌آمیز یا هر نوع محتوایی قرار گیرند که موجب غلبه ترس یا بروز آسیب جسمی یا روانی شود. همچنین در ماده 33 همین منشور به دسترسی آزادانه و بدون تبعیض همه شهروندان به فضای مجازی و بهره‌مندی از امکانات کسب اطلاعات و دانش در فضای مجازی تأکید شده است. این حق از جمله شامل احترام به تنوع فرهنگی، زبانی، سنت‌ها و باورهای مذهبی و مراعات موازین اخالقی در فضای مجازی است و ایجاد هرگونه محدودیت (مانند فیلترینگ، پارازیت، کاهش سرعت یا قطعی شبکه) بدون مستند قانونی صریح ممنوع است.

عملکرد کشورهای مختلف برای تأمین امنیت کودکان در فضای اینترنت
در کشور انگلستان، انجمن ملی مبارزه با خشونت علیه کودکان (NSPCC) در سال (۲۰۱۷) با انتقاد از اهمال دولت این کشور در تضمین امنیت کودکان در فضای اینترنت اعلام کرده بود که از ۳۸ طرح پیشنهادی در این مورد، ۱۱ طرح نادیده گرفته‌شده، هفت طرح آن هم به‌ صورت کامل به اجرا درنیامده است و چهار طرح نیز اکنون تاریخ گذشته محسوب می‌شوند.

این انجمن بر نیاز به دستورالعملی اجباری برای تنظیم رسانه‌های اجتماعی و مقابله با سوءاستفاده‌های آنلاین در حال حاضر تأکید دارد. وزیران انگلیس می‌گویند که در تلاش برای ایجاد امن‌ترین فضای مجازی ممکن در این کشور هستند. انگلیس، به عنوان بخشی از استراتژی‌ ایمنی اینترنتی خود، روند ایجاد یک دستورالعمل اختیاری برای تنظیم وب‌سایت‌ها را آغاز کرده است. طبق این دستورالعمل، امکاناتی نظیر اکانت‌های امن برای افراد زیر ۱۸ سال، حفاظت‌های اضافی مانند هشدار در مورد سوءاستفاده‌ها و گزارش خطر برای کودکان باید از طریق شبکه‌های اجتماعی منتشر شوند.

در سایر نقاط دنیا نیز بحث اینترنت و کودکان مورد توجه قرار گرفته است؛ به طوری‌که شبکه اجتماعی فیس‌بوک، پیام‌رسانی را تحت عنوان “مسنجرکیدز” ارائه کرده تا کودکان تحت نظارت والدین خود بتوانند با دوستان خود در ارتباط باشند. از سال ۱۹۹۸ میلادی که استفاده از اینترنت برای عموم مردم همگانی شد، کاربران به دلیل بسیاری از اطلاعات نادرستی که در فضای باز اینترنت ممکن است در دسترس کودکان قرار بگیرد، ابراز نگرانی کردند. بنابراین کنگره آمریکا لایحه و قانونی را تصویب کرد که کودکان زیر ۱۳ سال و بدون نظارت و اجازه والدین خود، مجاز به استفاده از اینترنت نباشند.

منبع: مهر خانه