خطر، پا به پای کودکان کار در شهر

این کودکان با ترازویی کوچک یا فروختن آدامس درآمدی اندک کسب می‌کنند. تعدادی دیگر از کودکان هم دور از چشم شما در کارگاه یا زیرزمین خانه‌ای مشغول به کار هستند. کودکان کار به عنوان یک آسیب اجتماعی در کل دنیا معرفی شده است. به همین دلیل قوانین بین‌المللی برای حمایت از آنها به تصویب رسیده است.

بر اساس آمار سازمان جهانی کار، سالانه ۲۵۰ میلیون کودک ۵ تا ۱۴ساله در جهان از کودکی محروم می‌شوند. طبق این آمار ۱۲۰ میلیون‌ نفر از آن‌ها وارد بازار کار شده‌اند و مشغول به کار تمام‌‌وقت هستند. ۶۱درصد از این کودکان در آسیا، ۳۲درصد در آفریقا و ۷درصد در آمریکای لاتین زندگی می‌کنند. در حال حاضر آمار مشخص و دقیقی از تعداد کودکان کار در ایران وجود ندارد. برخی منابع و سازمان‌ها از وجود 2میلیون کودک کار در ایران خبر می‌دهند ولی آمارهای غیررسمی تعداد کودکان کار ایرانی را بیش از این تعداد تخمین می‌زند. گفته می‌شود 40 درصد این کودکان را کودکان مهاجر تشکیل می‌دهند.

«کودک کار» کیست؟تعریف «کودکان کار» در کشورهای مختلف یکسان نیست. در برخی کشورهای آسیایی کار کردن گروه سنی 8 تا 13ساله به منزله کار کودکان است، اما عمده تعریفی که شامل بیشتر کشورهای جهان از جمله ایران می‌شود اشتغال کودکان زیر 15سال است. کودکان کار به کودکان کارگری گفته می‌شود که به صورت مداوم و پایدار به خدمت گرفته می‌شوند. کار کودک از نظر بسیاری از کشورها و سازمان‌های بین‌المللی فعالیتی استثماری تلقی می‌شود.

آمار استانی کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان شناسایی کودکان کار را ضروری می‌داند.«علیرضا کاظم‌لو» با بیان اینکه در حال حاضر شناسایی کودکان کار و خیابانی در دستور کار بهزیستی است، می‌افزاید: کودکان کار به 2 بخش تقسیم می‌شوند: بخش اول کودکانی هستند که به منظور کمک به گذران امور زندگی خانواده‌هایشان کار می‌کنند و بخش دیگر نیز کودکانی‌اند که خود تمایل دارند کار کنند. در حال حاضر سه‌چهارم کودکان شناسایی شده در زنجان جزو دسته دوم هستند که از جمله می‌توان به بچه‌هایی که در بهشت زهرا آب می‌فروختند، اشاره کرد. وی با تاکید بر اینکه 3 نفر از کودکان کار شناسایی‌شده مشغول به تحصیل هستند، ادامه می‌دهد: بقیه این افراد تمایلی برای ادامه تحصیل از خود نشان نمی‌دهند. البته بهزیستی تمام تلاش خود را برای بازگرداندن این کودکان به محیط مدرسه و درس انجام می‌دهد.

همکاری با بخش خصوصی از جمله اقدامات بهزیستی در چند سال اخیر برای تسریع بخشیدن به امور کاری خود، برون‌سپاری کارها به بخش خصوصی است. در این راه بهزیستی با همکاری مرکز حمایت کودک و خانواده بخشی از کارها را به این مرکز سپرده است. این مرکز تیرماه سال گذشته در فرهنگسرای کوثر افتتاح شده است.کاظم‌لو در این مورد می‌گوید: بهزیستی اعتباراتی را به این مراکز اختصاص می‌دهد که در آخر منجر به توانمندسازی آنها و به تبع کودکان کار و خیابانی می‌شود. وی در ادامه با اشاره به این مطلب که کودکان کار و خیابانی شناسایی‌شده در زنجان در سنین 5 تا 18 سال قرار دارند، می‌افزاید: بیشتر این کودکان پسر هستند.

تیم شناساییاین تیم کار شناسایی چنین کودکانی را بر عهده دارد. این را کاظم‌لو می‌گوید و ادامه می‌دهد: شهروندان در صورت مشاهده کودکان کار با شماره تلفن 133 تماس بگیرند و گزارش‌های خود را در این مورد با ما در میان بگذارند.
سختی شناسایی چنین کودکانی هنگامی سخت به نظر می‌رسد که آنها در معرض دید نباشند. کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان در این خصوص می‌گوید: برخی از کودکان در محل‌هایی به کار گمارده می‌شوند که ممکن است به دور از چشم تیم شناسایی و حتی شهروندان باشد. اینکه کودکی در کارگاهی کوچک یا در کارگاه فرشبافی به کار گرفته شود و کسی از آن مطلع نباشد کارها را سخت می‌کند.

آزارهای جنسی کاظم‌لو در مورد خطراتی که کودکان کار را تهدید می‌کند، اظهار می‌کند: آزارهای جنسی، سوءتغذیه و بسیاری از آسیب‌های دیگر این کودکان را تهدید می‌کند. در سال‌های قبل شاهد بودیم که کودکان به کارگاه‌های فرشبافی فرستاده می‌شدند و در آن محل مورد اذیت و آزار قرار می‌گرفتند که با مداخله بهزیستی جلو چنین کارهایی گرفته شد.وی ادامه می‌دهد: والدین باید صدای زنگ خطر آسیب به کودکانی را که به کار گمارده می‌شوند، بشنوند.کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان می‌افزاید: اینکه به کودکی بسته مواد مخدری داده شود تا وی آن را به مقصدی برساند، می‌تواند تهدیدی جدی برای او باشد. کاظم‌لو در خصوص این موضوع که بهزیستی چه اقدامات حمایتی برای این کودکان و خانواده‌هایشان انجام می‌دهد، می‌گوید: به دلیل اینکه مرکز حمایتی کودک و خانواده کارها را بر عهده گرفته است، ما بیشتر نقش نظارتی بر عهده داریم. با این حال اگر کودک کار شناسایی‌شده دارای سرپرست خانواری بود که نیاز به شغل داشت، این امکان برای آنان فراهم می‌شود که در حرفه‌ای مشغول به کار شوند.

وضعیت کودکان کار در شهرستان‌های استان کارشناس مسئول دفتر امور آسیب‌دیدگان اجتماعی بهزیستی استان در پاسخ به این سوال که وضعیت کودکان کار در شهرستان‌های استان به چه شکل است، می‌گوید: در شهرستان‌ها چنین مرکزی وجود ندارد، اما اگر کسی با اورژانس اجتماعی تماس بگیرد و گزارشی در این خصوص اعلام کند، اقدامات لازم انجام می‌شود.