«فبک» یک جامعه مجازی آرمانی است/ رقابت در عرصه جهانی چالش ادبیات کودک

به گزارش کودک پرس ، گفت‌وگو با احمد اکبرپور همیشه یک اتفاق خاص و تازه است. او حرف‌های مفید و شنیدنی برای گفتن دارد و نگاه متفاوتش به دنیای داستان، خلق شخصیت‌های فانتزی، دیالوگ‌ها و موقعیت‌های ویژه در آثارش علاوه بر مخاطبان اصلی یعنی کودک و نوجوان، بزرگ‌سالان را نیز با داستان‌های این نویسنده همراه می‌کند.

این نویسنده صاحب سبک با آثارش هم کودکان را سرگرم می‌کند و هم بزرگ‌سالان را به فضایی متفاوت برده و ساعاتی از دغدغه‌های روزمره زندگی دور می‌کند.

آشنایی با احمد اکبرپور به سال‌ها پیش بازمی‌گردد، سال 1381 زمانی که او مدرس ما در انجمن سینمای جوان بود و شیوه نو نگریستن به داستان و فیلم‌نامه را به ما آموخت. به جرات می‌توان گفت او متفاوت‌ترین نویسنده در حیطه کودک و نوجوان است و آثارش تخیل و تفکر مخاطب را به بازی می‌گیرد.

مضامینی نظیر صلح، دوستی، بنیان خانواده، همبستگی و مبانی طنزگونه چاشنی آثار اکبرپور بوده و از داستانی به داستان دیگر نه‌تنها به ورطه کلیشه‌ها نیفتاده بلکه جاندارتر از قبل نمود و بروز یافته است.

آخرین مصاحبه با او در سال 1391 به مناسبت درگذشت بانوی داستان ایران – سیمین دانشور- بود و اکنون‌که به دعوت تشکل یاران کتاب داراب و به همت این سمن فرهنگی در کارگاه‌های فبک داراب حضور یافته فرصت را غنیمت شمرده و با او به گفتگو نشستیم.

فلسفه برای کودک انسانی‌ترین شیوه‌های آموزش

در حال حاضر در کارگاه‌های فلسفه برای کودک به‌عنوان مدرس حضور دارید، درروند آموزش و تدریس، مخاطبان خود را چگونه ارزیابی می‌کنید؟

اکبرپور: در سیستم فبک تاکنون فعالیت جدی انجام نداده‌ام اما به این موضوع علاقه‌مند هستم و با دکتر قائدی نیز از دوران دانشجویی آشنا بودم بنابراین به این کارگاه دعوت شدم.

حضور من بخش کوچکی از برنامه‌های کارگاه فبک است که شامل قصه‌خوانی، تبادل‌نظر و فرایند نوشتن داستان می‌شود اما در جریان کلیت برنامه‌ها نبودم و در هر دوره‌ای که برگزارشده دو الی سه روز حضور داشتم.

از تجربه‌های گاه‌به‌گاه حضور خود در کارگاه فبک و شکل ارتباط گرفتن کودکان بگویید.

اکبرپور: فلسفه برای کودک یکی از به‌روزترین و انسانی‌ترین شیوه‌های آموزش است برای اینکه همه سهم یکسانی در ارائه رأی و نظر موافق یا مخالف و همچنین اجرای برنامه‌ها دارند.

به‌این‌ترتیب کارگاه‌های فلسفه برای کودک را چگونه توصیف می‌کنید و چه عنوانی را متناسب با فضای آن می‌دانید؟

اکبرپور: فبک یک جامعه مجازی آرمانی است و همین‌که توانسته افراد متقاضی را از هر صنف و با هر سطح سواد در خود جای دهد یعنی اندیشه‌ای دموکراتیک در آن جاری است به‌این‌ترتیب پس از پایان جلسه‌ها همه به این نتیجه می‌رسند که چقدر همفکری و مشورت مهم است و اگر می‌خواهند با چیزی موافقت یا مخالفت کنند باید استدلال بیاورند چراکه در سیستم فبک نه مخالفت بی‌منطق موردقبول است نه موافقت بی‌منطق.

بنابراین شرکت‌کنندگان غیر از داستان‌گویی و پردازش روایت داستانی، مهارت‌های دیگری نیز می‌آموزند.

اکبرپور: بله، داستان‌گویی بخش کوچکی از کارگاه‌های فلسفه برای کودک است. ارائه استدلال و دلیل از سوی کودکان و بزرگ‌سالان همچنین مهارت‌های نوشتاری بخشهای دیگر این کارگاه را تشکیل می‌دهد.

آیا مبنای این استدلال‌ها، علمی است و بر پایه علم و فن مطرح می‌شود؟

اکبرپور: نظرها شخصی و اختیاری است اما تئوری شکل‌گیری نظریه و استدلال توسط افراد مختلف و اینکه چه مسیری باید برای رسیدن به این استدلال طی شود، مبنای علمی دارد و این موضوع مورد تأکید دکتر قائدی است که در این حیطه با چند تن از اساتید برجسته جهان همکاری می‌کنند و ورک شاپ هایی در کشورهای اروپایی برگزار کرده‌اند.

نظرتان در مورد رده‌های سنی کودکان شرکت‌کننده در کارگاه‌های فبک چیست؟ آیا کودک 3 ساله با 10 ساله می‌توانند در یک مجموعه با مبانی مشترک ارائه‌شده به یک‌شکل ارتباط بگیرند؟

اکبرپور: مناسب‌تر این است که درروند کار قصه‌خوانی یا نقد داستان، کودکان با سن‌های نزدیک به هم در کارگاه حضورداشته باشند و نزدیک بودن سن شرکت‌کنندگان به یکدیگر، فضای بهتری در کارگاه ایجاد می‌کند.

شما سال‌ها است که در حیطه ادبیات کودک و نوجوان قلم می‌زنید و در این زمینه تبحر دارید. مبنا قرار گرفتن داستان را در کارگاه‌های فبک چگونه ارزیابی می‌کنید؟ آیا کتاب‌های دیگر نیز می‌تواند در این کارگاه‌ها موردبررسی قرار گیرد یا داستان مناسب‌ترین گزینه است؟

اکبرپور: تأکید می‌کنم بخش کوچکی از کارگاه‌های فبک، داستان است و غیر از داستان مباحث دیگر نیز وجود دارد و دکتر قائدی در طول دوره حدود سه روز را به داستان خوانی اختصاص می‌دهد و داستان‌هایی از نویسندگان خوب ایرانی و خارجی را ارائه می‌کند.

فضا و آموزش‌های کارگاه فبک کدام‌یک از المان‌های داستان‌گویی یا داستان‌نویسی را در کودکان تقویت می‌کند؟

اکبرپور: آموزش‌های فبک، تخیل کودکان را برمی‌انگیزد، مفرح است و به دلیل جذابیت داستان، از طریق آن می‌توانیم به الگوهای دیالوگ، تفکر و استدلال برسیم.

تاکنون از آثار چه نویسندگانی در کارگاه‌های فبک بهره برده‌اید و آن‌ها را موردبررسی قرارداده‌اید؟

اکبرپور: تعدادی از داستان‌های من و فرهاد حسن‌زاده، همچنین چند اثر از نویسندگان خارجی نیز موردبررسی قرارگرفته است.

اگر موافق هستید پیرامون آثار خودتان و داستان جدیدی که اکنون در دست تألیف یا انتشار دارید، برایمان بگویید.

اکبرپور: یک سری داستان مجموعه وار است که در پنج بخش تعریف می‌شود و «داستان‌های بی‌پایان» نام دارد که توسط نشر فاطمی تهران منتشر می‌شود.

موضوع و نوع روایت اثر جدیدتان چگونه است؟

اکبرپور: در این کتاب یک داستان را تعریف می‌کنم و سه پایان متفاوت برای آن ارائه می‌دهم و پایان چهارم را باید بچه‌ها بنویسند که نکته جالب کتاب نیز همین برداشت بچه‌های از کلیت داستان و پایان نویسی آن‌ها است. یکی از این داستان‌ها با عنوان قارقاری نامه را بازنکن است که بر اساس آن‌یک بازی کامپیوتری نیز در کشور ساخته‌شده است.

بنابراین تخیل و رؤیاپردازی کودک را تحت تأثیر قرار می‌دهد و او را در شکل‌گیری داستان سهیم می‌کند.

اکبرپور: درست است و مشارکت بچه‌ها موضوع متفاوت این کتاب است بنابراین با ناشر تصمیم گرفتیم پایان‌هایی که بچه‌ها بر داستان می‌نویسند را در یک مجموعه جمع‌آوری کرده و در یک جلد جدید منتشر شود.

ایده نخست این داستان از کجا پدیدار شد؟

اکبرپور: یک روز بچه‌ها سر یکی از کلاسهای آموزش داستان به من گفتند سوژه خاصی نداریم و نمی‌دانیم درباره چه بنویسیم… من به آن‌ها گفتم سوژه‌ای وجود دارد که بی‌پایان است مثل اگر های جادویی که به دنبال آن می‌توان انسان‌ها یا حیوانات را در فضایی فانتزی جایگزین مشاغل مختلف کرد یا آن‌ها را در موقعیت‌های خاص قرارداد.

شما تلاش می‌کنید تخیل کودکان را باز و وارد فضایی کنید که بتوانند بی‌نهایت فکر کنند.

اکبرپور: به‌طور دقیق همین‌طور است. تفکر کودک باید آزاد، رها و راحت باشد.

از آثار اخیر شما کدام‌یک بیشتر با مخاطب ارتباط برقرار کرده و دلیل این ارتباط مؤثر چیست؟

اکبرپور: یک مجموعه طنز با عنوان «واژه‌های نفهم» و یک رمان فانتزی با عنوان «غولماز» از آثاری هستند که در مدت کمی به چاپ سوم رسید و مخاطبان استقبال خوبی از آن‌ها داشتند. در شرایط فعلی به دلیل شرایط نامناسب اقتصادی، مردم بیشتر به سمت داستان‌ها و زنجیره‌های تلویزیونی طنز تمایل دارند و آثار طنز موفق بیش از سایر ژانرها طرفدار دارد همچنین داستان‌های فانتزی و فانتاستیک نیز به دلیل اینکه نویسندگان ایرانی کمتر به این سمت رفته و بیشتر رئال می‌نویسند، مورد اقبال مخاطبان قرار می‌گیرد.

نیاز امروز ادبیات کودک و نوجوان، با توجه به اولویت کودکان امروز و تفاوت نسل امروز با نسل‌های پیشین چیست؟

اکبرپور: لازم است که نویسنده‌های این حوزه به‌روز باشند. به‌عنوان‌مثال 15 سال پیش کار کردن با ایمیل یک دانش ویژه بود اما امروز فضای مجازی عادی شده است اما درنهایت اینترنت یک دانش سطحی به انسان می‌دهد و نویسنده و شاعر ما باید مطالعه روز دنیا را داشته باشد و بدانیم که درزمینهٔ کار ما در دنیا چه اتفاق‌هایی رخ می‌دهد. اگر قرار است در دایره نویسندگان جهانی باشیم نباید از آن‌ها عقب بیفتیم.

بین نویسندگان شاخص خارجی، سبک‌کار کدام‌یک را بیشتر می‌پسندید؟

اکبرپور: فلیپ پولمن، آستریت لیندگرن، هولد دال، دکتر زیوس و شل سیلوراستاین از نویسندگان فوق‌العاده و شاخص ادبیات هستند.

چالش‌های جدی ادبیات کودک و نوجوان در حوزه نویسندگی و نشر چیست؟

اکبرپور: چالش ما آسیب‌پذیری در برابر آثار خارجی است. من معتقدم هر کشور صاحب ادبیات، سالانه 10 اثر خوب منتشر می‌کند که ایران نیز یکی از این کشورها است اما وقتی مترجمان آثار موردنظر خود را انتخاب می‌کنند از 50 کشور، 500 کتاب مطرح می‌شود و درنهایت ده اثر ایرانی در برابر 500 اثر خارجی قرار می‌گیرد و اینجاست که کار ایرانی دیده نمی‌شود.

به گزارش فارس، آثار احمد اکبرپور شامل مردمان عصر پنجشنبه (۱۳۷۲) (مجموعه شعر) آگهی نشر الف۱۳۸۰ (مجموعه داستان بزرگ‌سال) و از مجموعه داستان‌های کودک و نوجوان دنیای گوشه و کنار دفترم (۱۳۷۶)، شب‌به‌خیر فرمانده (۱۳۸۲)، دختری ساکت با پرنده‌های شلوغ (۱۳۸۵)، اگر من خلبان بودم (۱۳۸۵) رمان شامل قطار آن (شب۱۳۷۸)، وقتی ناراحت باشیم جاده‌ها تمام نمی‌شوند(۱۳۸۰)، امپراتور کلمات(۱۳۸1) من نوکر بابا نیستم(۱۳۸۲) ، رؤیاهای جنوبی۱۳۸۴، منادی تربیت، سه سوت جادویی(1387)، من مترسکم ولی می‌ترسم، ازدواج با دختر خورشید، کشکول تحت ویندوز، غول دوچرخه و… بخشی از آثار این نویسنده کودک و نوجوان کشورمان است.

بخشی از جوایز و افتخارات این نویسنده جایزه کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای قطار آن شب، دیپلم افتخار IBBY در پکن برای امپراتور کلمات، برگزیده شورای کتاب کودک برای امپراتور کلمات، برگزیده جشن فرهنگ استان فارس برای امپراتور کلمات، نامزد بهترین رمان نوجوان جایزه مهرگان ادب برای امپراتور کلمات، برگزیده کتابخانه بین‌المللی مونیخ برای کتاب من نوکر بابا نیستم، نامزد کتاب سال جمهوری اسلامی ایران برای من نوکر بابا نیستم، نامزد جایزه مهرگان برای من نوکر بابا نیستم، نامزد بهترین رمان نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای من نوکر بابا نیستم، برگزیده یونیسف برای کتاب شب‌به‌خیر فرمانده، برگزیده شورای کتاب کودک برای شب‌به‌خیر فرمانده است.

منبع: فارس