تجویز دینی در زندگی اهل‌بیت علیهم‌السلام برای درمان لجبازی در نوجوانان

به گزارش کودک پرس ، از سیره عملی اهل بیت علیهم السلام ، نهان داشتن لغزش های افراد خطاکار بود و اینکه تا حد ممکن، گناهان هیچ کس را به رخ آنها نمی کشیدند. درباره شقرانی، یکی از علاقه مندان به خاندان پیامبر آمده است که وی اهل گناه و معصیت بود.

روزی منصور دوانیقی به مردم جایزه می داد. شقرانی هم مقابل خانه منصور سرگردان ایستاده بود که ناگاه چشمش به امام صادق علیه السلام افتاد.

پیش رفت و عرض کرد: من محتاج چنین کمکی هستم، آیا واسطه این کار می شوید؟ امام نزد منصور رفت و طولی نکشید که بازگشت و جایزه او را هم با خویش آورد و با این بیان لطیف در صدد ارشاد وی برآمد:

اِنّ الْحَسَنَ مِنْ کُلِّ اَحَدٍ حَسَنٌ و اِنَّهُ مِنْکَ اَحْسَنُ و اِنَّ القَبیحَ مِن کُلِّ اَحَدٍ قَبیحٌ و اِنَّهُ مِنْکَ اَقبَحُ لِمَکانِکَ مِنّا.

کار خوب از هر کسی شایسته است، ولی از تو اگر صادر شود، شایسته تر است و کار زشت نیز از هر کسی ناپسندیده است و از تو اگر سر بزند، ناپسندیده تر است؛ چون تو به ما انتصاب داری و از پیروان ما هستی.

در این نمونه، امام صادق علیه السلام هم حاجت شقرانی را برآورده ساخت و هم به صورت غیرمستقیم، وی را با بیانی دل نشین ارشاد کرد.

در واقعه ای دیگر آمده است که جوانی تازه مسلمان، عادت زشت زمان جاهلیت را ترک نکرده بود و همچنان با زنان ناپاک در خارج شهر مکه ارتباط داشت. رسول خدا صلی الله علیه و آله از قضیه باخبر شد و تصمیم به هدایت وی گرفت. یک بار که از خارج شهر می آمد، سر راهش قرار گرفت و به او فرمود: «جوان کجا بودی؟» عرض کرد: ای رسول خدا، شترم گم شده بود، رفتم پیدا کنم. پیامبر فرمود: «امیدوارم دیگر در بیابان شتر گم نکنی!» مدتی از این ماجرا گذشت. بار دیگر به رسول خدا صلی الله علیه و آله خبر دادند که فلان جوان را در همان محله های بدنام دیده اند. باز پیامبر سرراهش قرار گرفت، ولی آن جوان تا از دور چشمش به پیامبر افتاد، با خود گفت این بار به رسول اللّه چه بگویم! چاره ای اندیشید و به نماز ایستاد تا شاید پیامبر او را آزاد بگذارد، ولی هرچه نماز خواند، نتیجه ای نداد. تا رسول خدا صلی الله علیه و آله پیش تر آمد و به وی فرمود: «ای جوان، من مصمم هستم که تو دیگر در بیابان شتر گم نکنی!» در این حادثه نیز رسول اللّه صلی الله علیه و آله بدون آنکه گناه جوان را به رخش بکشد، با روشی حساب شده به اصلاح وی پرداخت.

آنچه از سیره ائمه معصومین علیهم السلام برمی آید، این است که همه مردم باید در راهنمایی جوانان از دَرِ ملاطفت برآیند و همچون دوستی دل سوز و مشاوری دانا، آنان را هدایت کنند تا آنان نیز پذیرای نصیحت ارشادگران باشند. در غیر این صورت، کار به لجاجت و دشمنی می انجامد. هیچ گاه این توصیه ارزش مند امام علی علیه السلام را از یاد نبریم که فرمود:

اِذا عاتَبْتَ الْحَدَثَ فَاتْرُکْ لَهُ مَوضِعاً مِن ذَنْبِهِ لِئَلاّ یَحمِلَهُ الْاِخراجُ عَلَی المُکابَرَهِ.

هرگاه نوجوانی را ملامت کردی توجیهی برای گناهش بگذار، تا سخت گیری تو، او را به لجبازی واندارد.
پیام متن:

۱. در سیره عملی اهل بیت علیهم السلام ، ارشاد و هدایت جوانان بر پایه روش های غیرمستقیم بود؛ زیرا این راه برای هدایت مناسب تر است.

۲. به کارگیری روش مستقیم بازداری جوانان از انحراف، نه تنها فایده ای نمی بخشد، بلکه او را به ادامه راه مصمم تر می سازد.

خانواده، کانون هدایت یا گمراهی

صفات و اخلاق پسندیده یا ناپسند خانواده، در هدایت یا گمراهی فرزندان اثری مستقیم دارد و بی شک، پدران و مادران در پرورش شخصیت زشت یا زیبای نونهالان خویش، مسئولیت بزرگ و اساسی برعهده دارند. فرزندان رستگار و بزرگوار، در خانواده های اصیل و پرهیزکار ریشه دارند؛ خانواده هایی که با تهذیب نفس توانسته اند به کمال فردی و اجتماعی دست یابند و در اجرای واجبات الهی و ترک محرمات، الگویی نیکو برای فرزندان خویش باشند. خداوند نیز در قرآن مجید با صراحت، به این خاستگاه مهم تربیتی، چنین اشاره می کند:

وَ الْبَلَدُ الطَّیِّبُ یَخْرُجُ نَباتُهُ بِإِذْنِ رَبِّهِ وَ الَّذی خَبُثَ لایَخْرُجُ إِلاّ نَکِدًا کَذلِکَ نُصَرِّفُ اْلآیاتِ لِقَوْمٍ یَشْکُرُونَ. (اعراف: ۵۸)

سرزمین پاکیزه، گیاه آن به فرمان پروردگارش درآید و آن زمین که ناپاک است، (گیاه آن) جز به سختی درنیاید. بدین سان، آیه ها را برای گروهی که سپاس می دارند، گوناگون می کنیم.

از حضرت علی علیه السلام درباره اهمیت خانواده در اصلاح و تهذیب نفس فرزندان، حدیثی چنین برجاست:

اِذا کَرُمَ أَصْلُ الرَّجُلِ کَرُمَ مَغیبُهُ وَ مَحضَرُهُ.

کسی که ریشه خانوادگی اش شریف است، در حضور و غیاب و در هر حال، از فضیلت و صفات پسندیده بهره مند است.