همه از تخصیص باغ کتاب به کتاب‌فروشی خبر داشتند

به گزارش کودک پرس ، نشست «بررسی تاثیر باغ کتاب بر اقتصاد نشر» با حضور یحیی دهقانی، رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی مبتکران، محمدرضا توکل‌صدیقی، نایب رئیس اتحادیه ناشران و کتابفروشان، محسن طائب، مدیرعامل شرکت دنیای ماه‌پیشونی (بهره‌بردار بخش کودک‌ونوجوان باغ کتاب) و محمدتقی حق‌بین، مدیر انتشارات کتاب یک و انتشارات رنگین‌کمان برگزار شد.

بخش نخست این نشست به بررسی پیشینه شکل‌گیری شرکت «دنیای ماه‌پیشونی» و چگونگی واگذاری بخش کودک و نوجوان باغ کتاب به این شرکت اختصاص یافت.

دهقانی در ابتدای این بخش گفت: ما در این بحث فقط اعتقادات و تفکر خود را مطرح نمی‌کنیم، بلکه مدارک و مستنداتی را نیز ارائه می‌دهیم. معتقدیم از مهم‌ترین مسائل صنعت نشر، اقتصاد نشر که باید توسط کارشناسان علم اقتصاد بررسی شود.

وی افوزد: موضوع، نیاز یا علوم نیاز به جود فروشگاه‌های بزرگ کتاب در اقصی‌نقاط کشور است. به نظر ما اگر بخواهیم مساله کتاب و کتابخوانی و به‌تبع آن اقتصاد نشر در کشور رونق بخشیم باید برویم سراغ ایجاد ویترین‌های جذاب برای فروش کتاب.

 

 

توسعه کتاب‌فروشی‌ها؛ فرار از کسادی

این عضو هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان با اشاره به پیشینه خود در حوزه صنعت نشر ادامه داد: هفتمین سال حضور خود در اتحادیه ناشران و کتابفروشان و سی‌ویکمین سال فعالیت در حوزه نشر را تجربه می‌کنم، علاوه براین همواره در بخش‌های مختلف صنعت نشر ازجمله انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان، انجمن فرهنگی ناشران آموزشی و انجمن فرهنگی ناشران کتاب دانشگاهی عضویت داشته‌ام و معتقدم که وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و همه نهادهای دوستدار توسعه کتاب و کتابخوانی باید به دنبال اصلاح ساختارها باشند.

مدیرعامل شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی مبتکران افزود: سالیان سال است که بر ایده توسعه کتابفروشی‌ها تاکید می‌شود. اعضای اصناف مختلف نشر معتقد‌ند که برای فرار از کسادی و رکود بازار باید ویترین‌های جذاب و متعدد برای کتاب ایجاد شود اما طی یک سال اخیر به‌ دلایلی، برخی نسبت به این دیدگاه تغییر موضع دادند و در مصاحبه‌های خود وجود ویترین‌های جذاب و بزرگ را به نفع صنعت نشر نمی‌دانند در این میزگرد به این موضوع می‌پردازم.

 

 

یادآوری کارکرد شهرکتاب‌ها

دهقانی ایجاد مجموعه «شهرکتاب» را نخستین حرکت دولت در جهت توسعه کتابفروشی‌ها دانست و گفت: سال 1374 با آغاز ساخت مجموعه فرهنگی «شهر کتاب» که از سوی دولت نیز حمایت شد نخستین تلاش برای ایجاد ویترین کتاب صورت گرفت.

وی ادامه داد: «شهرکتاب» با اهدافی مانند، برنامه‌ریزی استراتژیک برای افزایش تقاضای خرید کتاب و محصولات فرهنگی، بازارسازی و تبدیل کتاب به‌عنوان کالای ضروری خانواده‌ها و همچنین توسعه و تحقیق و بازاریابی ایجاد شد.

دهقانی گفت: بسیاری معتقد‌ند که بخش قابل‌توجه فروش کتاب در کشور در شهرکتاب‌ها جریان دارد؛ به‌عبارت دیگر اگر این مجموعه تعطیل شود آسیبی جدی‌ به حوزه نشر وارد خواهد شد بنابراین طی 20 سال گذشته این نهاد همواره حمایت شده است.

 

ماجرای کاربری فرهنگی و آغاز بحث تاسیس بازارهای کتاب

 

این فعال حوزه نشر درباره آغاز جریان توجه مدیریت شهری به کتابفروشی‌ها افزود: اتحادیه ناشران و کتابفروشان تهران سال 1387 از شورای شهر درخواست کرد که موضوع کاربری فرهنگی را در برنامه خود قرار دهد تا ناشران بتوانند در مکان‌های غیرتجاری دفتر دائر کنند. بنابر تلاش‌های صورت گرفته این موضوع در شورای شهر به تصویب رسید و مقرر شد ناشران، موزعان و همچنین کتابفروشان دفتر دایر کنند.

دهقانی در تشریح تصویب آئین‌نامه شورای شهر تهران مبنی بر صدور مجوز تاسیس دفتر نشر و کتابفروشی ادامه داد: در جلسه 95‌ام شورای شهر که 15 اردیبهشت‌ماه سال 1387 تشکیل شد، ماده واحده‌ 247 مصوب شد که براساس آن فعالیت ناشران، دفاتر توزیع، فروش کتاب در اماکن غیراداری، مجاز و بلامانع است؛ البته این مصوبه با تاخیر، 8 دیماه سال 88 به شهرداری ابلاغ و شهرداری موظف شد در اسرع وقت برای این مصوبه آئین‌نامه تنظیم کند.

 

این ناشر خاطر نشان کرد: بعد از تنظیم آئین‌نامه برخی از اعضای اتحادیه از جمله محمود آموزگار، نادر قدیانی؛ رئیس وقت اتحادیه و محمدرضا توکل؛ عضو کارگروه حقوقی اتحادیه در کمیسیون فرهنگی شورای شهر حضور یافتند و در تدوین این آئین‌نامه به اعضای شورای شهر مشورت دادند. آئین‌نامه در 14 ماده و 3 تبصره، اول مهرماه سال 1391 به شهرداری‌های مناطق 22‌گانه پایتخت ابلاغ شد.

عضو هیات مدیره اتحادیه ناشران و کتابفروشان در تشریح مفاد آئین‌نامه گفت: ماده 1 ـ 12 این آئین‌نامه آمده، معاونت امور اجتماعی هر منطقه با هماهنگی اتحادیه ناشران و کتابفروشان، مشوق ناشران و کتابفروشان متقاضی در مشارکت ایجاد بازار در نمایشگاه کتاب در منطقه خواهد بود؛ به‌عبارت دیگر این ماده واحده تاکید دارد که اتحادیه مجاز است تا ناشران را برای ایجاد کتابفروشی تشویق کند.

وی ادامه داد: ماده 2 ـ 12 این مصوبه می‌گوید، حداقل سطح مورد نیاز احداث بازار یا نمایشگاه دائمی کتاب در هر منطقه 5هزار مترمربع است؛ به‌عبارت دیگر سال 91 شهرداری‌های موظف شدند در تهران 22 نمایشگاه دائمی و یا بازار کتاب با حداقل 5هزار مترمربع دائر کنند؛ بنابراین یکی از این فضاها می‌توانست باغ کتاب باشد و علاوه بر این 22 فضای مشابه باید ساخته شود. توجه داشته باشید اتحادیه ناشران و کتابفروشان، رئیس و دبیر آن برای اجرای این طرح آئین‌نامه را امضاء کردند.

توکل در ادامه این میزگرد گفت: در معاونت فرهنگی شهرداری درباره این موضوع بحث و گفت‌وگو و در صحن شورای شهر تهران از آن دفاع شد. این آئین‌نامه در ابتدا مشخص کرد چه کسانی می‌توانند در محل‌های مسکونی غیرتجاری برای ایجاد کتابفروشی اقدام کنند؛ این افراد شامل ناشران، موزعان، کتابفروشان و مراکز فرهنگی هستند. علاوه بر این شهرداری‌ها فرصت‌ ساخت ویترین برای کتاب، فروشگاه‌ها و نمایشگاه‌هایی را به وسعت 5 هزار مترمربع ایجاد کنند؛‌ مباحثی که از سوی نادر قدیانی؛ رئیس وقت اتحادیه ناشران و کتابفروشان، محمود آموزگار و من به‌عنوان رئیس کارگروه حقوقی اتحادیه در کمیسیون فرهنگی و در حضور سردار طلائی، احمد مسجدجامعی و دیگران از آن‌ها دفاع شد.

 

دهقانی با اشاره به تدوین آئین‌نامه با مشارکت اتحادیه به‌عنوان نخستین حرکت اتحادیه در حوزه ایجاد کتابفروشی‌ها ادامه داد: اگر در مناطق 22‌گانه کتابفروشی‌ها براساس آیین‌نامه تاسیس می‌شد، لابد سونامی‌ای راه می‌افتاد و همه کتابفروشی‌های شهر را می‌شست!

 

 

باغ کتاب و آغاز ماجرایی دیگر

این فعال حوزه نشر گفت: سال 1387 موضوع باغ کتاب مطرح شد و هیات مدیره دوره یازدهم اتحادیه از ابتدا در جریان تاسیس باغ کتاب و تاسیس کتابفروشی‌های بزرگ در شهر قرار داشت. مراسم کلنگ‌زنی ساخت باغ کتاب هم همزمان با فعالیت هیات مدیره دوره یازدهم و با حضور غلامعلی حداد عادل؛ رئیس وقت مجلس شورای اسلامی، حسین کیائیان؛ رئیس اتحادیه و علیرضا رمضانی نائب‌رئیس وقت اتحادیه ناشران و کتابفروشان برگزار شد.

دهقانی با تاکید بر ایجاد کتابفروشی به‌عنوان یکی از اهداف تاسیس باغ کتاب افزود: هرگز و هرگز، موضوع ساخت کتابفروشی در فضای باغ کتاب از بین نرفته است؛ به‌عبارت دیگر تاکید شده که حداقل کاربری باغ کتاب، کتابفروشی است و مابقی مباحث ازجمله انتقال محل برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به این مکان، حاشیه‌ای است.

حق‌بین در این بخش به بیان توضیحاتی تکمیلی پرداخت و با اشاره به این جریان گفت: فراخوان ساخت باغ‌کتاب سال 83 منتشر شد و ماکت این مجموعه همزمان با نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران سال 84 در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران به نمایش درآمد و بازدیدکنندگان در طول این دوره از نمایشگاه در جریان اجرای این پروژه قرار گرفتند و اسناد این برنامه نیز موجود است.

 

با کتاب‌فروشی شدن باغ کتاب، مخالفتی وجود نداشت

دهقانی در ادامه با اشاره به مدارک برگزاری نشست مشترک با معاون وقت شهرداری تهران ادامه داد: سال 1387 در جلسه 131 هیات مدیره دوره یازدهم اتحادیه موضوع باغ کتاب مطرح و مقرر شد حسین کیائیان، برای مذاکره درباره باغ کتاب با معاون وقت شهر شهرداری تهران با ارسال نامه درخواست ملاقات کند. علاوه‌بر این در جلسه 142 هیات مدیره برابر با 16 مهرماه 87 این موضوع دوباره مطرح شد که نوریان؛ معاون فرهنگی شهرداری تهران از اتحادیه برای برگزاری نشست به تاریخ 17 مهرماه سال 1387 دعوت کند و مقرر شد آقایان مهندس مسعود پایدار و حسین کیائیان برای گفت‌وگو در این جلسه حضور پیدا کنند؛ بنابراین با توجه به اهداف اتحادیه به نظر می‌رسد که اعضای اتحادیه در این جلسه حضور پیدا نکردند که درباره ساخت باغ کتاب به‌عنوان نمایشگاه یا کاربری‌های دیگر اطلاع کسب کنند، درحالیکه این جلسه می‌توانست از منظر فروشگاهی مدنظر اتحادیه باشد.

این عضو اتحادیه ناشران و کتابفروشان تاکید کرد که هیچ مستنداتی در دست نیست که هیات مدیره دوره یازدهم مخالفتی با موضوع ایجاد کتابفروشی در باغ کتاب داشته است. سال 89 اعضای جدید اتحادیه ناشران فعالیت خود را آغاز می‌کند و نادر قدیانی در این دوره به‌عنوان رئیس، محمود آموزگار در مقام دبیر منتخب می‌شوند.

 

 

طرح پیشنهاد اداره بخش کودک باغ کتاب

 

اواخر سال 90 یعنی دقیقا یازدهم اسفند‌ماه زمانی که من عضو اتحادیه ناشران و انجمن فرهنگی ناشران کودک و نوجوان بودم مطرح کردم که ناشران کودک و نوجوان تصمیم دارند اداره بخش کودک باغ کتاب را برعهده بگیرند، پیشنهاد می‌کنم اعضای اتحادیه ناشران، اداره بخش بزرگسال باغ کتاب را نیز برعهده بگیرند که اعضای هیات مدیره نیز توافق خود را اعلام می‌کند. بند 7 صفحه 63 دفتر صورتجلسات این موضوع قید شده است؛ بنابراین قرار شد نامه‌ای به مسئولان باغ کتاب ارسال شود.

 

دهقانی افزود: بعد از ارسال نامه، عده‌ای با رئیس وقت باغ کتاب، علی‌اکبر اشعری ملاقات می‌کنند. هیات مدیره به تاریخ 2 اردیبهشت‌ماه سال 91 تشکیل می‌شود و جواهری؛ نائب رئیس اول هیات مدیره اتحادیه گزارش ملاقات اعضای هیات مدیره با مسئولان باغ کتاب را ارائه کرده که در آن تاکید شده این جلسات پیگیری خواهد شد و این موضوع نیز در بند 5 ص 66 مندرج شده است. براین اساس مشخص می‌شود که اعضای هیات مدیره در جریان کاربری باغ‌کتاب است و هیچ مخالفتی نیز در کار نیست.

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی مبتکران ادامه داد: به‌گفته ارشد عین‌الهی؛ رئیس هیات مدیره تعاونی ناشران کتابفروشی تهران: «اوایل شروع به کار پروژه باغ کتاب دو هیات مدیره شرکت تعاونی و اتحادیه ناشران از پروژه باغ کتاب بازدید کردند؛ علاوه بر این گفت‌وگوهای مقدماتی با رئیس وقت باغ‌کتاب انجام شد. تاریخ 25 اسفندماه سال 91 در ادامه مباحث و گفت‌وگوهای قبلی جلسه‌ای با حضور نادر قدیانی، محمود آموزگار و عطایی، نائب رئیس وقت اتحادیه برگزار شد. اشعری به اتفاق دوتن از همکاران خود و همراه با رمضان شیرازی، بازرس تعاونی و داوودی‌پور و اینجانب (عین‌‌اللهی) تشکیل و موضوع واگذاری بخش‌هایی از پروژه فوق به شرکت تعاونی مصرف مطرح و با استقبال اشعری مواجه شد. اشعری گفته است، انجمن کودک نیز برای بخش کودک و نوجوان ورود کرد و پیشنهاداتی نیز ارائه کردند؛ به‌عبارت دیگر، اعضا برای گفت‌وگو اداره بخش بزرگسال در این جلسه حاضر شده بودند که اشعری درباره اداره بخش کودکان پیشنهاد انجمن را مطرح کردند.»

 

ارجاع به دو مصاحبه مطبوعاتی

دهقانی افزود: محمود آموزگار در پاسخ به پرسش خبرنگار روزنامه شرق درباره دلایل ناتوانی برقراری یک نهاد صنفی با شهرداری به‌عنوان یک نهاد عمومی پاسخ داده است «با تصمیم هیات مدیره وقت قرار شد، شرکت تعاونی ناشران و کتابفروشان بعد از تکمیل پروژه باغ کتاب مبادرت و بهره‌برداری کند که متاسفانه به‌دلیل کلاهبرداری {اشاره به ماجرای واردات کاغذ} فعالیت شرکت تعاونی متوقف شد.» به‌عبارت دیگر، محمود آموزگار مطرح می‌کند که برای بهره‌برداری در جلسه حاضر شده بودند؛ اما به دلیل مشکلات تعاونی این امکان از بین رفت. این مصاحبه 6 شهریورماه سال 96 منتشر شده است. علاوه بر این مصاحبه، اشعری سال 91 در نشریه «صنعت نشر» که متعلق به اتحادیه است و سردبیری آن را محمود آموزگار عهده دار بوده، مصاحبه‌ای دارد با تیتر «باغ کتاب رقیب کتابفروشان نیست»! باز هم می‌بینیم که ماجرای کتاب‌فروشی شدن باغ کتاب برای اتحادیه محرض بوده و مخالفتی را هم به همراه نداشته است. (شماره 56 صفحه 41)

دهقانی در ادامه با قرائت بخشی از متن مصاحبه اشعری با نشریه اختصاصی اتحادیه افزود: اشعری در نشریه اختصاصی اتحادیه ضمن بیان اهداف باغ کتاب و تاکید بر این نکته که این باغ، مختص نمایشگاه دایمی کتاب، فروشگاه و محصولات فرهنگی است. در این مصاحبه آمده: «باغ‌کتاب رقیب کتابفروشی‌ها نیست. بلکه معتقدیم شروع کار باغ کتاب به رونق بازار کتاب و ارتقای استاندارد کتابفروشی‌ها کمک می‌کند… باغ کتاب علاقه‌مند است بیشترین فعالیت خود را به بخش خصوصی بسپارد مگر اینکه کسی متقاضی نباشد.»

 

برگزاری مزایده و واگذاری بخش کودک باغ کتاب

رئیس هیأت مدیره و مدیرعامل شرکت آموزشی، فرهنگی و انتشاراتی مبتکران ادامه داد: پیش‌تر در گفت‌و‌گوی آقای طائب؛ مدیرعامل ماه‌پیشونی با خبرگزاری ایلنا از حضور آقای همایی؛ مدیر نشر نی صحبت به میان آمد. همایی درباره این حضور توضیحاتی ارائه کرد که در آن جلسه افراد مختلفی ازجمله محمود آموزگار، رمضانی، مجید حسینی، حسن کیائیان، حضور داشتند که البته رمضانی حضور خود را تکذیب کرد؛ جلسه‌ای که در دفتر «نشرشهر» و با موضوع نظرخواهی درباره مشارکت ناشران در بخش کتابفروشی باغ کتاب اختصاص داشته است. این جلسه 15 دیماه سال 94 برگزار شده بود.

وی افزود: در آن جلسه که البته درباره هر دو بخش کودک و بزرگسال صحبت به میان آمده، آقای طائب در زمینه واگذاری بخش کودک معترض می‌شوند که پیش از این قول اداره بخش کودک به انجمن ناشران کتاب کودک و نوجوان داده شده و از دوسال قبل شرکت ماه‌پیشونی برای این موضوع تاسیس شده است. هیچکس سال 94 درباره این موضوع اعتراض نداشت.

 

این فعال حوزه نشر ادامه داد: مجید حسینی؛ مدیرعامل نشر شهر و باغ کتاب چند نوبت در جمع اعلام کرده به یکی از پیشکسوتان نشر گفتم: شنیده‌ام که آقای اشعری قول داده بخش کودک باغ کتاب به شرکت «ماه‌پیشونی» واگذار شود اما من راضی نیستم و آقای اشعری، نباید چنین قولی می‌داد چراکه این واگذاری اشتباه است. آقای حسینی ادامه می‌دهند که از آن ناشر پیشکسوت خواستم که فردی را معرفی کنند و ایشان یکی از ناشران کودک را معرفی کرد و من هم به آن ناشر پاکت مزایده فرستادم ولی ایشان پاکت را پرنکردند.

وی ادامه داد: به هر تقدیر کار به برگزاری مزایده کشید که ما هم از آن استقبال کردیم و در آن برنده شدیم. همچنین تا آنجا که اطلاع داریم پاکت مزایده برای افراد دیگری نیز ارسال شده است؛ از جمله همان ناشری که بعدها به ما اعلام کرد که پاکت را پُر نکرده است.

دهقانی ادامه داد: همه مباحثی که مطرح کردم به این معناست که طی 9 سال ساخت باغ ‌کتاب، سه هیات‌ مدیره اخیر اتحادیه کاملا در جریان مراحل و اقدامات بوده‌اند و کتابفروشی نبودن باغ کتاب، هیچ وقت مطرح نشده است.

 

 

شهردار تهران و ماجرای برپایی نمایشگاه کتاب تهران در باغ کتاب

وی گفت: مخالفان، گفته محمدباقر قالیباف؛ شهردار وقت تهران در آیین اختتامیه 28‌امین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران را مستمسک قرار می‌دهند. قالیباف گفته بود محوطه 45هزار مترمربع کنار باغ کتاب وجود دارد که شهرداری به دنبال ساخت بنایی دو طبقه است که می‌تواند محل مناسبی برای برگزاری نمایشگاه بین‌المللی کتاب باشد.

توکل: شهردار گفت می‌توانیم در باغ کتاب نمایشگاه بین‌المللی را برگزار کنیم که منظورش در واقع محوطه باغ کتاب بود. زیربنای باغ کتاب 45هزار مترمربع است و به همین دلیل پیشنهاد شد تا شهرداری 2 طبقه سالن روی پارکینگ با عنوان مرکز نمایشگاه‌ها بسازد و از خدمات باغ کتاب از جمله سالن اجتماعات و آمفی‌تئاتر استفاده کند. اما ایده نمایندگان شهردار وقت تهران این بود که در محوطه اطراف ساختمان چادر نصب شود که بعد از بررسی مشخص شد که امکان برپایی چادر وجود ندارد.

 

نائب رئیس اتحادیه ناشران و کتاب فروشان تهران ادامه داد: باغ کتاب به طور کلی 65هزار مترمربع فضای مسقف دارد که از این متراژ، حدود 30هزار متر سالن نمایشگاهی است و پاسخگوی نیاز ناشران بخش عمومی هم نیست؛ چه برسد به ناشران باقی بخش‌ها. برگزاری نمایشگاه به 130هزار متر فضای نمایشگاهی نیاز دارد!

وی اظهار داشت: علاوه بر این کفپوش‌های این فضا وارداتی و بسیار گرانقیمت است، به‌طوری که با برگزاری دو دوره نمایشگاه «یاد یار‌مهربان» این فضا تاحدودی آسیب دید؛ بنابراین یکی از دلایل مخالفت برگزاری نمایشگاه در این فضا محدودیت این مکان بود؛ به‌عبارت دیگر در صورت برگزاری نمایشگاه قفسه کتابفروشی‌ها باید جمع‌آوری می‌شدند که هزینه سنگینی را تحمیل می‌کرد؛ علاوه بر این محوطه این فضا نیز برای برگزاری نمایشگاه با توجه به باریکی خیابان و چادرهای عرض 20 تا 30 متر پاسخگو نیست.

توکل گفت: شهرداری هم بعدتر نسبت به این موضوع اعلام موضع کرد و برگزاری نمایشگاه در این فضا را میسر ندانست. گویا تنها هدف از طرح ماجرای باغ کتاب، خارج کردن نمایشگاه از مصلا و احتمالا مقدمه‌چینی انتقال آن به شهر آفتاب بود.

 

دهقانی تاکید کرد: به هر تقدیر یکی از مسائل ما، القای این موضوع بوده که باغ کتاب قرار نبوده به کتابفروشی تبدیل شود؛ این در حالی‌است که همه فعالان حوزه نشر و اتحادیه در جریان این موضوع قرار داشتند. اما چه عاملی موجب شده تا در اقدام تعلل کنند، مشخص نیست.

 

 

منبع: ایبنا