فضای تئاتر خیابانی در اختیار کودک

به گزارش کودک پرس ، این مهم که کودکان علاقه‌مند هستند تا آزمون و خطا کنند و همه چیز را تجربه کنند از هیچ‌کس پوشیده نیست. در این میان روش‌های مختلفی برای تحقق این مهم وجود دارد؛ با توجه به روان‌شناسی کودکانه‌ای که در کالبد اثر نمایشی وجود دارد، همبازی شدن کودکان با بازیگران یک نمایش خیابانی می‌تواند روشی مناسب برای پاسخگویی به ذهن کنجکاو کودک باشد. در تئاتر صحنه‌ای با توجه به آنکه فاصله‌ای بین سن محل اجرا و محل نشستن بچه‌ها روی صندلی وجود دارد، ممکن است این مجال پیدا نشود تا بچه‌ها در صحنه تئاتر و بازی، مداخله یا فضای تئاتر را لمس کنند. این درحالی است که در تئاتر خیابانی، این مرز وجود ندارد و این اجازه به بچه‌ها داده می‌شود که خودشان را جزيی از نمایش بدانند، تجربه اندوزی کنند و حتي حین اجرای نمایش، نقشی به آن‌ها داده شود.

آنچه عنوان شد، بخشی از صحبت‌های سامان خلیلیان،مدیر دفتر تئاتر خیابانی مرکز هنرهای نمایشی است به آن اشاره کرد و از تاثیرات تئاتر خیابانی در آموزش و پرورش و مسئولیت پذیری کودکان سخن گفت.

این روزها مشغول داوری آثار تئاتر خیابانی استان‌ها هستید تا راه را برای حضور در جشنواره تئاتر فجر هموار کنید. آیا تئاتر خیابانی کودک و نوجوان در جشنواره‌های استانی، جایی دارد؟

خیر، جشنواره‌های استانی به‌طورمعمول نگاهی به تئاتر کودک و نوجوان ندارند؛ چراکه ظرفیت‌ها و محدودیت‌های موجود سبب می‌شود تا گروه‌های مختلف به تئاتر کودک و نوجوان نپردازند. ازدیگرسو، با توجه به برگزاری جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، محمل اصلی تئاتر کودک و نوجوان شناخته شده‌است؛ از این رو چنین نگاهی در حوزه جشنواره‌های استانی به تئاتر کودک و نوجوان وجود ندارد و به آن نمی‌پردازند.

این درحالی است که به نظر من، تئاتر کودک و نوجوان و تئاتر آیینی و سنتی، از جذاب‌ترین گونه‌های تئاتر هستند که می‌توانند مردم را به سمت خود جذب کنند؛ چراکه در این گونه‌های تئاتری، خیلی درگیر مسائل فلسفی و داستان‌های غیر مردمی نمی‌شویم. موسیقی، رنگ، روان‌شناسی کودکانه و … این گونه از تئاتر را جذاب می‌کند و مخاطبان و کودکان با علاقه تمام به تماشای تئاتر خیابانی کودک و نوجوان می‌نشینند .

تئاتر خیابانی تا چه اندازه به کودک و نوجوان پرداخته و استقبال از آن چگونه بوده‌است؟

خوشبختانه در جشنواره خیابانی مریوان که به تازگی شاهد برگزاری آن بودیم، بخش کودک و نوجوان بسیار مورد استقبال قرار گرفت. این امر در جشنواره خیابانی لاهیجان نیز صدق می‌کرد. این استقبال به اندازه‌ای بود که سبب شد این پیشنهاد را بدهیم تا در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان، بخشی به تئاتر خیابانی و گروه‌هایی اختصاص داده شود که از جشنواره‌های مریوان و لاهیجان و … انتخاب می‌شوند.

چه تفاوت‌هایی بین تئاتری که در سالن به اجرا درمي‌آيد و تئاتر خیابانی که برای کودک و نوجوان برگزار می‌شود، وجود دارد؟

تفاوتی با یکدیگر ندارند و تفاوت آن‌ها در انتخاب لوکیشن و وضعیت شکلی اجرای نمایش است. شاید اگر نمایشی در سالن تئاتر برای کودک و نوجوان برگزار می‌شود، الزامات و شرایط طراحی نمایش به گونه‌ای‌است که در سالن اجرا شود اما در حوزه تئاتر خیابانی نوع چیدمان و نوع ارتباطی که بازیگران با مخاطب برقرار می‌کنند، متفاوت است. درواقع می‌توان گفت، مردمی‌ترین بخش تئاتر، تئاتر خیابانی است؛ چراکه در فضای باز اجرا می‌شود و برای همه است. معتقدم با توجه به روان‌شناسی کودکانه‌ای که در کالبد اثر نمایشی وجود دارد، کودکان علاقه‌مند هستند تا آزمون و خطا و همه چیز را تجربه کنند. در تئاتر صحنه‌ای با توجه به آنکه فاصله‌ای بین سن محل اجرا و محل نشستن بچه‌ها روی صندلی وجود دارد، ممکن است این مجال پیدا نشود تا بچه‌ها در صحنه تئاتر و بازی، مداخله یا فضای تئاتر را لمس کنند. این درحالی است که در تئاتر خیابانی، این مرز وجود ندارد و این اجازه به بچه‌ها داده می‌شود که خودشان را جزيی از نمایش بدانند، تجربه اندوزی کنند و حتي حین اجرای نمایش، نقشی به آن‌ها داده شود. از نزدیک دیدن بازیگران، عروسک‌ها و… بدون آنکه به بچه گفته شود روی صندلی بنشیند و مدت زمانی خاص را روی صندلی تاب بیاورد تا نمایش تمام شود، سبب می‌شود تا تئاتر خیابانی برای کودکان جذاب‌تر باشد. فضای تئاتر خیابانی به اندازه‌ای آزادانه در اختیار کودک قرار می‌گیرد که کودک می‌تواند تبدیل به بخشی از بازی تئاتر شود. به نظر می‌رسد اگر کارگردانان و فعالان این حوزه، بتوانند آگاهانه از این ظرفیت‌ها استفاده کنند، شاهد تاثیرگذاری این حوزه خواهیم بود.

از ظرفیت‌های تئاتر خیابانی برای آموزش کودکان و نوجوانان برای مان بگویید.

در کشورهای پیشرفته، مرسوم است که از طریق تئاتر، آموزش‌های لازم را به کودکان منتقل می‌کنند. حتي آموزش تئاتر را از دوران مدارس آغاز می‌کنند و می‌توانیم شاهد تاثیر آن در نقش پذیری و مسئولیت‌پذیری اجتماعی کودکان باشیم. حتي می‌توانيم در صدد آموزش دروس مختلف با دادن نقش‌های شخصیت‌های تاریخی و واگذاری آن به کودکان برای بازی کردن آن شخصیت، برآییم. واگذاری مسئولیت به کودک از طریق نقشی که بر عهده او گذاشته‌ایم ،در ساخت شخصیت او بسیار تاثیرگذار است. درعین حال، نوع و روش آموزش را می‌تواند تبدیل به روشی کاربردی کند. این ظرفیت‌هایی است كه تئاتر خیابانی دارد و می‌توانیم از آن بهره جوییم. انتقال مفاهیم اجتماعی و مسائل دشوار را می‌توان از این طریق با کودکان به اشتراک گذاشت.

به نظر شما، صرف اختصاص دادن بخشی از جشنواره‌ کودک و نوجوان به تئاتر خیابانی یا پرداختن برخی جشنواره‌ها به تئاتر خیابانی کودک و نوجوان، نیاز این حوزه را پاسخ می‌دهد؟

جشنواره‌ها مقطعی هستند و در زمان محدودی برگزار می‌شوند. به‌طورحتم این زمان کوتاه، پاسخگوی نیاز کودک و نوجوان نیست. جشنواره‌ها زمینه‌ای برای تولید نمایش و در معرض دید عموم قرار گرفتن و معرفی و قضاوت آن نمایش هستند. مساله اصلی، اجرای نمایش در جشنواره نیست بلکه اجرای عمومی آن است که اهمیت دارد. چندی پیش، دکتر رحمت امینی مطلبی را خطاب به وزیر آموزش و پرورش، درخصوص اهمیت تئاتر در حوزه آموزش و پرورش نوشت. ما و فعالان حوزه تئاتر نیز بر اهمیت این موضوع تاکید می‌کنیم؛ چراکه خلأ نبود تئاتر در نظام آموزشی کشور بسیار احساس می‌شود. واقعیت آن است که تئاتر باید در مدارس ما مورد استفاده قرار گیرد و به صورت کاربردی، علمی و تخصصی به آن پرداخته شود. این امر نیازمند حمایت است تا بتوانیم شاهد تاثیر آن باشیم. زبانی که تئاتر برای انتقال مفهوم و فرهنگ سازی می‌تواند داشته باشد، بسیار توانمند است. اگر بتوانیم از این زبان توانمند در حوزه آموزش و پرورش استفاده کنیم، بدون شک تاثیرات شگرفی در پرورش فکری و ذهنی کودکان خواهد داشت.

منبع:قانون