نقش قصه و داستان در زندگی کودک
شاید این طور بتوان گفت اولين مادری که برای کودکش لالايی خواند، قصه‌خوانی و قصه‌گويی برای کودکان را پايه‌گذاری کرد. قصه آهنگيني که به خلق شکلی از ادبيات شفاهی کودکان منجر شد. بعد از لالايی، قصه‌ها و متل‌های مادربزرگ‌ها و پدربزرگ‌ها همدم کودکان شد و آنها را با دنيای شيرين تخيل همراه کرد.
به گزارش کودک پرس ، توصيه مي‌شود مادر از دوران بارداري با جنين حرف بزند و برايش قصه بگويد کودکانی که قصه‌هاي بيشتري براي آنها گفته و يا خوانده شده، از نظر زباني در سطح بالاتري قرار دارند.
مادران قديم از روي غريزه مادري دريافته بودند که قصه‌ها آرامش را در وجود فرزندشان مي‌نشاند. يافته‌اي که دانش امروز آن را با تمام قوا اثبات مي‌کند و درصدد است با بررسي‌هاي روان‌شناسانه، والدين پرمشغله امروز را به قصه‌خواني و قصه‌گويي براي کودک بيش از پيش ترغيب کند. برونو بتلهايم روان‌شناس و پژوهشگر آمريکايي يکي از مهمترين اثرات قصه‌گويي براي کودکان را رشد هيجاني، عاطفي و سلامت روان کودک مي‌داند و معتقد است قصه‌گويي و قصه‌خواني براي کودک مي تواند از مهمترين عوامل موفقيت و پيشرفت آنها در زندگي آينده‌شان باشد.
در سال‌هاي اخير تحقيقات بسياري در خصوص اهميت قصه‌خواني و قصه‌گويي براي کودکان انجام شده و اثرات بسيار مثبت آن در رشد فکري و رواني آنها به اثبات رسيده است. از اين رو روان‌شناسان و کارشناسان تربيتي به والدين توصيه مي‌کنند از همان سال‌هاي ابتدايي تولد، براي فرزندانشان قصه بگويند.
نوشين شعباني روان‌شناس کودک، نويسنده و پژوهشگر، در خصوص اثرات بسيار زياد قصه‌گويي و قصه‌خواني براي کودکان مي گويد: يکي از مهمترين اثرات قصه‌گويي و قصه‌خواني براي کودکان ايجاد رابطه صميمانه بين والدين و فرزند و رشد عاطفي اوست. به همين دليل تاکيد مي‌شود حتما قصه‌خواني براي کودک از سنين پايين شروع شود. حتي توصيه مي‌شود مادر از دوران بارداري با جنين حرف بزند و برايش قصه بگويد. اگرچه جنين، مفهوم قصه را متوجه نمي‌شود اما اثرات عاطفي بسياري براي مادر و جنين دارد و سبب آرامش هر دوي آنها مي شود.
توجه به قصه‌گويي و قصه‌خواني، همچنین در ايجاد پيوند بين کودک و کتابخواني نقش موثري ايفا کند. والدين مي‌توانند تا قبل از سن يک سالگي، قصه‌هاي کوتاهي را از بر کنند و براي فرزندشان بگويند و بعد از يک سالگي کتاب قصه را هم به زندگي کودکشان وارد کنند.
شعباني مي‌افزايد: می‌توان تا قبل از سن يک سالگي کتاب‌هايي از جنس پارچه و پلاستيک با شکل‌هاي رنگي و جذاب که مخصوص کودک است براي او تهيه کرد. اين نوع محصولات براي شروع آشنايي کودک با کتاب و کتابخواني مناسب است.
از سن يک سالگي کودک مي‌تواند مفهوم قصه‌ها را درک کند اما همچنان تصاوير و عکس‌هاي رنگي براي او جذابيت بيشتري دارد. در کتاب‌هاي گروه سني الف اين ويژگي ها رعايت مي‌شود. اين روان‌شناس کودک ادامه مي‌دهد: با بزرگتر شدن فرزندتان مي‌توانيد برايش کتاب‌هايي مناسب گروه سني‌اش را تهيه کنيد. توصيه مي‌شود در سنين قبل از دبستان از کودک بخواهيد گاهي او براي شما قصه بسازد و تعريف کند. اين کار علاوه بر ايجاد احساس لذت و علاقه‌مندي به قصه‌گويي، در رشد خلاقيت او نيز بسيار موثر است.
الگوبرداری و تخليه رواني
اولين هدف از قصه‌خواني يا قصه‌گويي براي کودک ايجاد سرگرمي و حس فرح بخشي در اوست. ما براي کودک کتاب مي‌خوانيم تا در دنياي قصه، لحظات شاد و لذت‌بخشي را تجربه کنند. اما با اين عمل اهداف ديگري نيز محقق مي‌شود. شعباني مي‌گويد: کودک خودش را با شخصيت‌هاي داستان همانند کرده و به اصطلاح همذات‌پنداري مي‌کند. اين همانند‌‌سازي با شخصيت داستان باعث تخليه هيجانات، عقده‌ها و گره‌هاي رواني کودک و در نهايت آرامش او مي‌شود. ضمن اينکه به‌طور ناخودآگاه مهارت‌هايي را به او ياد مي‌دهد.
وی عنوان می‌کند: از طريق الگوبرداري از شخصيت، فرآيند يادگيري در کودک انجام مي‌شود. از آنجا که اين شخصيت‌ها، نقش الگو را برايش ايفا مي‌کنند، رفتارهاي مثبت را از آنها مي‌آموزد، پا‌به‌پاي شخصيت، با ماجراي داستان همراه مي‌شود و در مسير داستان تجربه‌اندوزي مي‌کند.
کودک و قصه‌درماني
اهمیت قصه در زندگی کودک به حدی است که امروزه روان‌شناسان براي درمان مشکلات روحي و رواني کودکان از شيوه قصه‌گويي به عنوان يک روش تخصصي شناخت احساسات کودکان و کشف عامل ايجاد مشکل در آنها استفاده مي‌کنند. به عنوان مثال روان‌شناسان با تعريف کردن قصه‌هايي از حيوانات به درمان کودکاني مي‌پردازند که مورد آزار جنسي قرار گرفته‌اند، با روش قصه‌گويي براي کودکان مبتلا به اوتيسم سعي مي‌کنند جنبه‌هاي مثبت رفتاري را در آنها افزايش داده، اعتماد به نفسشان را بالا ببرند و توانايي در برقراري ارتباط معنادار با جهان اطرافشان را افزايش دهند. اين روان‌شناس مي‌افزايد: خوشبختانه استفاده از اين شيوه در افزايش توانايي‌هاي کودکاني که بهره هوشي پاييني دارند هم نتايج اثربخشي به همراه داشته است.
همچنین از قصه براي تسهيل روند درماني مشکلات جسماني کودکان هم استفاده می شود. به‌عنوان نمونه براي درمان کودکان ديابتي از قصه‌گويي ديجيتال استفاده مي‌شود تا کودک از طريق قصه وضعيت زندگي و شرايط بيماري‌اش را درک کرده و از روش‌هاي درماني تبعيت کند. با قصه به کودکان توضيح داده مي‌شود که بيماري، چه تغييراتي در زندگي فرد مبتلا ايجاد مي‌کند، چه درمان‌هايي نياز است و او چطور بايد با آن مقابله کند. نتايج بررسی‌های مختلف نشان داده است که از طريق قصه‌گويي، سازگاري کودکان بيمار با شرايط و نحوه درمانشان بيشتر شده است.
تقويت خلاقيت و موفقيت تحصيلي
تحقيقات نشان داده است کودکاني که در کودکي با قصه و داستان پيوند داشته‌اند، در امور تحصيلي هم موفق‌تر هستند. نوشين شعباني در اين خصوص مي‌گويد: يکي ديگر از فوايد قصه‌خواني و قصه‌گويي براي کودک، تقويت قدرت خلاقيت اوست. در کشورهاي مختلف تحقيقات بسياري در اين مورد انجام شده و نتيجه مثبت آن به اثبات رسيده‌است. يکي از جنبه‌هاي پرورش خلاقيت در کودک، انجام اقداماتي در راستاي افزايش قدرت تصويرسازي ذهني، تخيل و تجسم اوست و قصه‌خواني و قصه‌گويي درست، با تاثيرگذاري مستقيم، توانايي تصويرسازي و تخيل کودک و در نهايت قدرت خلاقيتش را تقويت مي‌کند.
اين روان‌شناس کودک با بيان اينکه در آموزش و پرورش نيز از سال‌هاي دور استفاده از قصه به عنوان يک ابزار مناسب در زمينه آموزش مباحث اخلاقي، ارزش‌ها و علوم مختلف مورد استفاده بوده است مي‌گويد: خواندن و تعريف کردن قصه براي کودک سبب گسترش دايره واژگان او مي‌شود. ضمن اينکه به‌طور غيرمستقيم نحوه استفاده از دستور زبان را به کودک آموزش مي‌دهد. شعباني مي‌افزايد: مشاهده می‌شود کودکانی که قصه‌هاي بيشتري براي آنها گفته و يا خوانده شده، از نظر زباني در سطح بالاتري قرار دارند. به همين دليل تاکيد مي‌کنيم والدين در سنين قبل از دبستان حتما براي فرزند خود کتاب بخوانند تا فرآيند آموزش آنها در مراحل بعدي زندگي را تسهيل و تسريع کنند.
البته خوشبختانه در سال‌هاي اخير موضوع آموزش قصه‌گويي صحيح براي مربيان مهدکودک‌ها و مراکز آموزشي کودکان مورد توجه قرار گرفته است. هر سال از سوي اداره بهزيستي و آموزش و پرورش مسابقات قصه‌گويي براي مربيان برگزار مي‌شود و اين نشان مي‌دهد اهميت قصه‌خواني براي کودکان، شناخته شده و مورد توجه قرار گرفته است.
وي مي‌افزايد: همانطور که مي‌دانيد يکي از ارکان اساسي آموزش به پيش دبستاني‌ها استفاده از هنر و قالب ادبيات شفاهي است. از اين رو پيشنهاد مي‌شود مربيان مهدکودک‌ها به قصه‌گويي شفاهي بيشتر از داستان‌خواني روي بياورند و در جمع براي بچه‌ها قصه بگويند.
انتخاب کتاب مناسب براي کودک
روان‌شناسان همواره بر قصه‌خواني و قصه‌گويي براي کودکان تاکيد دارند اما محقق شدن اثرات مثبت اين عمل، در گروی انتخاب و بيان قصه مناسب است. از اين رو انتخاب کتاب قصه يا داستان مناسبی که در کنار لذت‌بخشي، به رشد خلاقيت و پرورش ذهني کودک هم کمک کند بسیار ضروری است. يکي از دغدغه‌هاي بزرگ خانواده‌هاي علاقمند به مطالعه و کتابخواني، انتخاب کتاب مناسب براي کودکان است. برای یک انتخاب درست والدين بايد توجه داشته باشند که کتاب حتما متناسب با سن و سال، نياز و ويژگي‌هاي روحي و رواني کودک باشد و پدر و مادر سليقه شخصي خودشان را در اين امر دخيل نکنند.
شعباني شناخت والدين از ويژگي‌هاي فرزندانشان در انتخاب ژانرهاي مختلف کتاب‌هاي موجود در بازار را ضروري دانسته و مي‌گويد: به عنوان مثال کودکان در سنين بالاي ده سال برای ارضاء حس کنجکاوي و هيجان‌خواهي، به خواندن کتاب‌هاي ژانر وحشت روي مي‌آورند. برخي والدين بدون اطلاع، فرزندانشان را از خواندن چنين کتاب‌هايي منع مي‌کنند در حالي که اين کتاب‌ها دقيقا به نيازهاي وجودي اين کودکان این رده سنی پاسخ مي‌دهد. البته ذکر این نکته هم ضروری است که اگر کودک به مشکلات روحي و رواني مبتلاست يا از اضطراب و نگراني مداوم يا فوبيا رنج مي‌برد باید در انتخاب کتاب‌ها دقت بیشتری انجام شود.
اين نويسنده و پژوهشگر در خصوص کتاب‌هاي مناسب مهارت‌آموزي کودکان مي‌گويد: در سال‌هاي اخير کتاب‌هايي در راستاي آموزش مهارت‌هاي فردي و اجتماعي به کودکان وارد بازار شده است.
کتاب‌هايي که کاملا مبتني بر علم روان‌شناسي است و براي آموزش به کودکان بسيار موثر است. در واقع در کتاب‌هايي که برای سرگرمي براي کودکان نوشته مي‌شود، اطلاع کلي نويسنده در خصوص ويژگي‌هاي روان‌شناختي رشد کفايت مي‌کند اما در کتاب‌هاي مهارت‌آموزي، نویسنده از علم روان‌شناسي آگاهي کافي دارد و در نگارش کتاب اهداف روان‌شناختي و تاثيرگذاري روي کودک را نیز مورد توجه قرار مي‌دهد؛ بنابراین توصيه مي‌شود والدين اين نوع کتاب‌ها را نيز در فهرست کتاب‌های کودکشان جای دهند.
مهمترين گام در ترويج فرهنگ مطالعه
متاسفانه به‌رغم تلاش‌هايي که در زمينه تاليف کتاب‌هاي مناسب سن کودکان و اقدامات فرهنگي ترغيبي انجام شده است، باز مي‌بينيم برخي کودکان هيچ تمايلي به کتاب و کتابخواني نشان نمي‌دهند و حتي در بين جمع همسالشان هم حاضر به نشستن و گوش دادن به کتابخواني مربي يا والدين خود نيستند. شعباني در این مورد مي‌گويد: کودکاني که به کتاب رغبت نشان نمي‌دهند و بيشتر جذب وسايل و ابزار تکنولوژيک از جمله موبايل و تبلت مي شوند غالبا کودکاني هستند که والدين و اعضاي خانواده آنها نیز به کتابخواني تمايل ندارند. طبیعتا کودکي که خانواده خود را در حال کتاب خواندن نديده و کتابي برايش خريداري نشده، پيوندي با اين ابزار ندارد. اگر خانواده‌ها از سنين يک سالگي براي فرزندشان کتاب تهيه کنند و برايش بخوانند در آينده فرزندان علاقه مند به مطالعه خواهند داشت. در حقیقت ايجاد عادت‌هایی که در خانواده مرسوم نيست توسط مربيان آموزشي و معلم‌ها کار سختي است، پس فرزندتان را از سنين کودکي و در کانون خانواده با کتاب و مطالعه آشنا کنيد.
منبع: شفا آنلاین
برچسب ها :
تمامی حقوق قانونی مطالب، متعلق به سایت کودک پرس میباشد .
طراحی ، راه اندازی و پشتیبانی : راهکار وب هوشمند
ارسال نظر