طرحی برای شناساندن فرهنگ به دانش‌آموزان دبستانی نا/کم شنوا

به گزارش کودک پرس ، فریده شیرژیان پژوهشگر، نمایشنامه‌نویس و مبتکر طرح «نیمروز با کمال الملک»، «پروژه درام کاربردی شاخه تئاتر آموزشی» را به عنوان یک حرکت مستقل و خودجوش متناسب با نیازهای اجتماعی و فرهنگی ایران تعریف و آن را از سال 1389 در دو مرحله آغاز کرده است. مرحله نخست آن به مدت چهار سال در مدارس متمرکز بود و فاز دوم آن از سال 93 تاکنون در «موزه‌ها» در حال اجرا است.

درام کاربردی اصطلاحی کلی برای استفاده گسترده تر از درام در فضاهای غیر تماشاخانه‌ای است.همانگونه که از نام درام کاربردی پیداست فقط به جنبه‌های زیباشناختی توجه ندارد بلکه برای درام، کاربرد و هدف مشخصی قائل است و بر قدرت آن در ایجاد تغییرات فردی و اجتماعی دلالت دارد.
این پژوهشگر در گفت‌وگو با خبرنگار فرهنگی ایرنا با تشریح پروژه خود گفت: مرحله نخست این طرح بر تبدیل کتابهای درسی مشخصی به نمایش و اجرای آن در مدارس مبتنی بود و دروسی چون تاریخ، مطالعات اجتماعی، مهارت‌های زندگی و ادبیات که در هویت‌بخشی و آگاهی دادن به دانش آموزان نقش مهم و کلیدی دارند را شامل می‌شد. خوشبختانه نمایشنامه‌های مرحله اول از سوی انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان چاپ و منتشر شده و در دسترس مدارس قرار گرفته است.
وی ادامه داد: مرحله دوم این پروژه با این سوال ها آغاز شدند که « جز مدارس در چه مکان‌هایی می‌توان تئاتر آموزشی را اجرا کرد و کودکان و نوجوانان را خارج از مدرسه نیز ملاقات کرد» یا «در چه مکان دیگری به جز مدرسه، آموزش اصل مهمی است و می توان با درام کاربردی آن را تقویت و نوین کرد» و دیگر این که «مدرسه به عنوان مهمترین مرکز آموزش رسمی به چه مرکز آموزش غیررسمی می‌تواند پیوند یابد»

شیرژیان در پاسخ به این پرسش‌ها گفت: موزه‌ها مهمترین و جالب ترین پاسخ به این سوالات بودند. زیرا از یک سو یکی از ضروری ترین وظایف موزه ها آموزش است و از سوی دیگر موزه ها به عنوان یکی از «اماکن حافظه» از قابلیت بسیار قدرتمندی برخوردارند که می توان برای تولید و اجرای درام کاربردی از آن ها بهره برد. درگزینش موزه ها سعی شد همان شیوه ای اتخاذ شود که در انتخاب کتابهای درسی در مرحله نخست پروژه انجام گرفته بود.
وی در معرفی اجرای تئاتر و قصه گویی نمایشی در موزه های ایران گفت: تئاترموزه فعالیتی بین رشته‌ای و حاصل پیوند موزه داری و تئاتر است. دراین شیوه از درام و تکنیک‌های تئاتری برای اهداف آموزشی، اطلاع رسانی و سرگرمی استفاده می‌شود تا در ذهن بازدیدکننده موزه، کشف و درک معنای آثار آسان شود. نگارش و اجرای «داستان سه نخ» در موزه فرش ایران، برگزاری کارگاه آموزشی «تاریخ به روایت کودکان» در موزه ملی ایران و نگارش واجرای نمایش «روایت زن آریایی» بر اساس معماری و آثار موجود در موزه ایران باستان، قصه گویی نمایشی «منیرو» برای معرفی یکی از فن آوری های بومی در موزه ملی علوم و فن آوری ایران سه تجربه جذاب و متفاوت این پروژه در موزه های تهران بوده است.

شیرژیان طراح و مجری پروژه درام کاربردی در پاسخ به این پرسش که چه شد به سراغ کودکان و نوجوانان با نیازهای خاص رفتید، گفت: در راستای راهبردهای اشکال متنوع درام کاربردی که فواید تئاتر را برای همه می خواهد، «موزه برای همه» نیز مورد توجه من قرار گرفت تا شرایطی فراهم کنم که گروه های اجتماعی در اقلیت نیز از «قصه گویی نمایشی در موزه ها» بهره مند شوند. جالب این که این نگاه با موضوع کنفرانس موسسه بین المللی کودکان در موزه ها «موزه ها مکان‌هایی برای همه کودکان» در سال 2019 و با مباحث کنگره بین المللی اسیتژ (موسسه بین المللی تئاتر کودکان و نوجوانان) در سال 2020 هماهنگ و همخوان شد.
شیرژیان به عنوان یک آموزشگر فواید حضور کودکان و نوجوانان نا/کم شنوا را در موزه ها اینگونه توصیف کرد: ورود هر گونه اجرایی به موزه موجب تحرک آن می شود و گویی به کسی که تا به حال ساکت بوده صدا می بخشد. کودکان نا/کم شنوا همانند دیگر بازدیدکنندگان در مقابل این صدا خاموش نبوده و به آن پاسخ می دهند و این تعامل، تفکر و تخیل آنها را بیدار می کند. قصه گویی در موزه توسط و برای ناشنوایان، علاوه بر تقویت اعتماد به نفس در آنها کمک می کند فضای جدید آموزشی را تجربه کنند، به ادبیات، هنر و تاریخ علاقه‌مند شوند. حضور در موزه در کنار دیگر بازدیدکنندگان تعامل اجتماعی آنها را تقویت و حس کنجکاوی و خلاقیت آنها را تهییج می‌کند.
این نمایشنامه نویس در باره امتیازات تجربه چهارم مرحله دوم طرحش، گفت: در این تولید به جای قصه گوی حرفه ای، از میان همان گروه اجتماعی در اقلیت، قصه گویی انتخاب شد تا با آموزش و تمرین اجرا را برعهده گیرد و از این طریق نه تنها خودشان در تولید اثر مشارکت داشته باشند بلکه با شناخت نوع مخاطب، ارتباط و رویارویی موثرتری ایجاد شود.

همچنین، یکی دیگر از مهمترین ویژگی‌های تولید امسال چند وجهی بودن و منشوروار بودن آن است؛ اجرای قصه گویی نمایشی، تولید یک اثر هنر مفهومی و اجرای طرح «نیمروز با کمال الملک» که همگی بر موضوع نقاشی متمرکزند به گونه ای تلاش دارد اهمیت هنر به مثابه ابزار آموزشی را برای کودکان به طور کلی و برای کودکان با نیازهای خاص به طور ویژه، مورد توجه قرار داده و به آن پاسخی شایسته دهد.

وی گفت: این طرح با بچه های سال چهارم دبستان مجتمع آموزشی نیمروز در نیم روز از روز 18 اسفند 97 اجرا شد به همین سبب، طرح چنین نامی به خود گرفت. به دلیل پراکندگی آثار کمال الملک در موزه های ایران، متنوع بودن سایز آثار و نوع چیدمان آنها برای تعامل کودکان، این طرح نه در موزه که در کلاس درس اجرا شد. نقاشی بهانه ای برای رفت و آمد میان دیروز و امروز و فراهم آوردن زمینه هایی برای آموزش شد.
«براستی چگونه می توان کمال الملک را به کودکان 10 ساله معرفی کرد. چگونه می توان میان آنها و آثار، تعاملی سازنده برقرار ساخت و چگونه از طریق نقاشی می توان مباحث مهم دیگری را پیش کشید؟» این ها نمونه هایی از پرسش های طرح «نیمروز با کمال الملک» بودند. تعدادی از نقاشی‌های کمال الملک انتخاب شد و به فراخور هر تابلو، کودکان با اشیایی به آثار ملحق می شدند و معانی جدید می‌ساختند.
این پژوهشگر گفت: برای مثال کودکی با تنگ ماهی در دست در کنار تصویر تابلوی حوض عمارت گلستان قرار می گیرد و می خواهد ماهی امروز را در حوض دیروز بیاندازد؛‍ یا دو کودک در دل طبیعت تابلوی باغ دماوند، سیب می چینند و توپ بازی می کنند و یا دانش آموزی پرسشگر با کتاب تاریخ معاصر در دست در مقابل تابلوی سردار اسعد بختیاری، یکی از رجال سیاسی دوره قاجار و از فعالان نهضت مشروطه می ایستد.

اجرای قصه گویی نمایشی با و برای ناشنوایان پایه اول تا ششم ابتدایی در موزه کودک کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان و همچنین برای مخاطبان سال‌های هفتم تا نهم متوسطه در باغ موزه نگارستان موزه مکتب کمال الملک، چهارمین تولید مرحله دوم پروژه درام کاربردی شاخه تئاتر آموزشی است که در جهت آگاهی، مشارکت و تغییر گام بر می‌دارد.

منبع: ایرنا