برگزیدگان جشنواره کودک، از فیلتر سلیقه بزرگسالان نگذرند

به گزارش کودک پرس ، سینمای کودک و نوجوان ایران زمانی به قدری ارج و قرب داشت که بسیاری از چهره ‌های عرصه فیلمسازی دست‌کم یک بار در این زمینه ذوق آزمایی می کردند؛ آثاری که اتفاقاً جزو فیلم‌ های خوب کارنامه اغلب این فیلمسازان هم محسوب می ‌شود.
کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، به عنوان مهمترین پایگاه فرهنگی، ادبی و هنری مرتبط با حوزه کودک و نوجوان بخصوص در دهه ۴۰ و ۵۰ فضایی را بوجود آورده بود که فیلمسازان صاحب‌ نام سینما را به فعالیت سینمایی در خصوص بچه ‌ها راغب می‌ کرد. زنده یاد عباس کیارستمی، ناصر تقوایی، داریوش مهرجویی، امیر نادری، بهرام بیضایی، محمدرضا اصلانی، مسعود کیمیایی، شاپور قریب و ابراهیم فروزش از چهره‌ هایی بودند که فیلم‌ های خوب و ماندگاری برای کانون ساختند.

برخی از این چهره‌ ها و تعدادی دیگر از تربیت ‌شده‌ های کانون، در سال‌ های پس از انقلاب هم سرمایه‌ های اصلی سینمای کودک و نوجوان بودند و تا مدت‌ ها چراغ این ژانر پراهمیت و تعیین‌ کننده را روشن نگه داشتند.

مرضیه برومند، ایرج طهماسب، حمید جبلی، مسعود کرامتی، ناصر هاشمی، کیومرث پوراحمد، ابوالفضل جلیلی و دیگران سال‌ ها در زمینه سینمای کودک و نوجوان کار کردند و برای بچه‌ های نسل‌ های پس از انقلاب خاطره ‌های خوشی ساختند، اما سینمای کودک و نوجوان به تدریج و از دهه ۸۰ به بعد و به دلایلی همچون حمایت نشدن و فاصله گرفتن کاربلدها و افتخارآفرینان این حوزه، افول کرد و جز جرقه‌ هایی اندک، از رونق افتاد.
آن هم در شرایطی که کودکان و نوجوانان امروز ما به دلیل این که هدف هجمه‌ شبکه‌ های مختلف ماهواره‌ ای و مجازی برای جهت‌ دهی با قصد و غرض تربیتی هستند، به سینمای جذاب و هویت ‌مند بومی و ایرانی و اسلامی نیاز بیشتری دارند، اما چنته سینمای ما درست در همین بزنگاه حساس، خالی است. حتی جشنواره فیلم‌ های کودکان و نوجوانان ما نه فیلم کودکانه چشمگیری در بساط دارد و نه حتی مدتهاست می‌ تواند از محل برگزاری ‌اش، با اطمینان صحبت کند.

جشنواره فیلم کودکان و نوجوانان که به آن جشنواره فیلم کودک نیز می‌ گویند، جشنواره‌ ای است سینمایی که از سال ۱۳۶۱ طی دوره های مختلف در شهرهای اصفهان، تهران، همدان و یک دوره در شهر کرمان برگزار شده است. سی و یکمین جشنواره بین المللی فیلم های کودکان و نوجوانان به دبیری علیرضا رضاداد از ۸ تا ۱۴ شهریور ۹۷ در پردیس سینمایی چهارباغ در مرکز شهر اصفهان برگزار خواهد شد.

بانی فیلم در فاصله یک ماه مانده تا برگزاری این رویداد با یک منتقد و دو سینماگر که جزو تقدیرشدگان دوره قبلی آن هستند،درباره کم و کیف برگزاری اش و پیشنهادهایشان در این باره به گفت وگو نشست.

***
طهماسب صلح جو: جشنواره کودک را از مرز اصفهان فراتر ببریم

طهماسب صلح جو معتقد است: در روزهایی که جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان برگزار می شود، باید وسعت بیشتری به حال و هوای فیلم های سینمای کودکان بدهیم.

این منتقد سینمایی با اشاره به اینکه جشنواره کودکان و نوجوانان یک جشنواره بین المللی است، به بانی گفت: جشنواره فیلم کودک تقریباً در مقایسه با جشنواره های مشابه دیگر، اعتبار بیشتری دارد. نقشی که این جشنواره می تواند در سینمای ایران ایفا کند و اینکه دست کم سالی یک بار برگزار می شود، به ما یادآوری می کند چیزی به نام سینمای کودک یا فیلم برای کودکان باید داشته باشیم و فراموشش نکنیم. فکر نکنیم سینما فقط همین چیزی است که این روزها بیشتر رواج پیدا کرده است. ژانرها، شیوه ها و جریان های مختلف البته به جای خودش ارزشمندند، ولی نفس برگزاری منظم چنین جشنواره ای، ارزش و جایگاه سینمای کودک را یادآوری می کند و بنابراین باید با نظم و مداوم برگزار شود. وقتی جشنواره فیلم کودک و نوجوان بین المللی خوانده می شود، یعنی در جهان شناخته شده است و از همه جای دنیا برای این جشنواره فیلم می فرستند و همچون جشنواره بین المللی فیلم فجر به آن بها می دهند.

بخصوص اینکه هر سال در شهر اصفهان برگزار می شود و اصفهان هم مثل جشنواره کودکان و نوجوانان شهری شناخته شده و جهانی هست و اینها هم جزو ارزشهای این جشنواره شناخته می شود. درست است ما در عرصه سینمای کودک و نوجوان ضعیف هستیم و آنقدر که باید و شاید نمی توانیم نیازهای کودکان و نوجوانان را در سینما و فیلم ها تأمین کنیم و پاسخگوی نیاز کودکان و نوجوانان در فیلم ها باشیم، ولی به هر حال جشنواره اش حداقل سالی یک بار می تواند بگوید قضیه جدی است و باید روی آن کار و تامل شود.

وی به مسئولان برگزاری این جشنواره پیشنهاد کرد: این اتفاق هنری که این دوره در شهر اصفهان می افتد و به عنوان یک رویداد و جشنواره فیلم های کودکان و نوجوانان شناخته می شود را می توان در سطح کشور هم گسترش داد. حالا نه اینکه در همه شهرها و روستاها و… جشنواره برگزار کنیم، ولی دست کم می توان فیلم های کودکان و نوجوانان را در این مدت زمانی که جشنواره برگزار می شود، در سینماهای شهرستان های دیگر هم نمایش داد.

به نوعی می توانند این رویداد را به روزها و لحظه های کودکان در کل کشور تبدیل کنند. تلویزیون هم که هر هفته برنامه های کودکان را افزایش می دهد، به موازات این جشنواره می تواند ویژه برنامه هایی را ترتیب دهد و درباره آن اطلاع رسانی کند. این یک بهانه است تا کل سینماهای ما توجه بیشتری به اکران فیلمهای کودکان کنند. واقعیت این است که اصلی ترین، جدی ترین و علاقمندترین آدمها به سینما همین کودکان و نوجوانان هستند. همه ما که سینما را دوست داریم، از دوران کودکی به سینما علاقمند شده ایم؛ یعنی از کودکی با علاقه نشسته ایم فیلم های تلویزیونی و سینمایی دیده ایم و همین ما را به سینما علاقمند کرد. کودکان ریشه و خط اصلی سینما هستند. در روزهایی که جشنواره برگزار می شود، می توانیم وسعت بیشتری به حال و هوای دنیای کودکان در فیلم های سینمایی بدهیم.

***
سهیل موفق: داوران فیلمها را با بچه ها ببینند، نه در اتاقهای دربسته

سهیل موفق کارگردان سینما، جشنواره کودکان و نوجوانان اصفهان را یک جشنواره تخصصی فیلم های کودک و نوجوان می داند و معتقد است: فیلمی باید برگزیده شود که کودکان و نوجوانان دوستش داشته باشند نه بزرگسالان.

کارگردان «شکلاتی» درباره نقاط ضعف و قوت جشنواره کودکان و نوجوانان طی دوره های اخیر، به بانی فیلم گفت: جشنواره کودکان و نوجوانان اصفهان یک جشنواره شناسنامه دار، قدیمی و معتبر هست. همه جای دنیا این جشنواره را می شناسند. من وقتی به دو فستیوال خارج از کشور رفته بودم، این جشنواره شناخته شده بود و از آن به نیکی یاد می کردند. حالا اینکه طی سال های گذشته به خاطر تغییر محل برگزاری جشنواره از اصفهان به همدان و …. ناهماهنگی هایی ایجاد شده، اما شناسنامه این جشنواره برای اصفهان است. به هر حال سال گذشته اولین سالی بود که بعد از این همه سال جای آن ثابت شد و اگر از این به بعد در شهر اصفهان بماند، اتفاق خوبی است.

این فیلمساز با اشاره به اینکه فیلم هایی که برای کودک و نوجوان ساخته می شوند، باید به معنای واقعی فیلم های کودک و نوجوان باشند نه درباره کودک و نوجوان، افزود: سال گذشته برگزاری جشنواره خوب بود، ولی نکته ای که وجود دارد این است فیلم هایی که برای کودک و نوجوان ساخته می شوند، باید به معنای واقعی فیلم های کودک و نوجوان باشند نه درباره کودک و نوجوان. چون هدف اول سرگرمی برای کودکان است و در وهله بعد باید نکات آموزش در دل فیلمنامه لحاظ شود و قصه طوری شکل بگیرد که فیلم ها جذاب باشند. باید توجه داشت چون ما برای کودکان امروز فیلم می سازیم، نیازها و روحیات کودک و نوجوان امروز را خوب بشناسیم و فیلم های بی کیفیت ساخته نشود.

اگر ۶-۵ فیلم ساخته می شود و فیلم های خوبی هستند و با استقبال خوبی از سوی بچه ها رو به رو می شوند و سرگرم شان می کنند، اینها در اکران باید حمایت شوند. فقط کارمان شعار دادن نباشد. هر کسی که کار کودک و نوجوان یا کار فرهنگی انجام می دهد، خودش یک مسئول است منتها هر چقدر ما صحبت می کنیم، می گویند از مسئولان چه توقعی دارید. پس بهتر است از خودمان شروع کنیم. مثلاً من کارگردان، تهیه کننده، نویسنده، بازیگر و… باید از خودمان شروع کنیم. وقتی ما بحث کودک و نوجوان را جدی بگیریم، این مسئله از سوی مسئولان دولتی هم جدی گرفته می شود.

این کارگردان سینما به مسئولان برگزاری این جشنواره پیشنهاد کرد: فکر می کنم داوران این جشنواره بهتر است فیلم را با مخاطبان تماشا کنند. به نظرم این فیلم ها براساس اینکه مخاطبان واقعی این فیلم ها چه واکنشی دارند، باید مورد ارزیابی قرار گیرند، نه اینکه مثل جشنواره فجر و جشنواره های دیگر این فیلم ها را در اتاق های در بسته نگاه کنند. این رویداد سینمایی، جشنواره تخصصی فیلم های کودکان و نوجوانان است و به هر جهت فیلمی باید برگزیده شود که کودکان و نوجوانان دوستش داشته باشند نه ما بزرگسالان.

این فیلم ها برای کودکان و نوجوانان است. فکر می کنم باید مقداری در بخش داوری بیشتر دقت کنیم و طرح های جدیدتری را در نظر بگیریم. البته در ترکیب داوران، نوجوانان حضور دارند، ولی داوران بزرگسال بهتر است در بین تماشاگران باشند و تماشاگران آنان را تحت تأثیر قرار بگذارند که این فیلم خوب است یا خیر. قرار نیست بار هنری آنچنانی را در یک جشنواره تخصصی کودکان و نوجوانان در نظر گیریم. بهتر است فیلمی را موفق یا برنده اعلام کنیم که با مخاطبانش ارتباط برقرار کرده اند. فیلمی که مخاطب پسند باشد، قطعاً همه این ویژگیها را دارد.

***
علی نوری اسکویی: متاًسفانه سینمای کودک امروز دیگر طراوت و شادابی گذشته را ندارد

علی نوری اسکویی اعتقاد دارد: سینمای کودکمان برعکس همه جای دنیا یکی از پرمخاطب ترین، پرفروش ترین و پراقتصادی ترین سینماهاست.

کارگردان انیمیشن «رهایی از بهشت» درباره عملکرد نقاط ضعف و قوت جشنواره کودکان و نوجوانان طی دوره های اخیر، به بانی فیلم گفت: من در چند دوره از جشنواره به عناوین مختلف از نزدیک روی نحوه برگزاری ان دقت کرده ام و همیشه برایم اهمیت داشته است. یادم هست یک بار جشنواره در همدان بود که من هم فیلم داشتم و آخرین تجربه ای که در جشنواره همدان داشتم سال گذشته بود که فیلمم پذیرفته شد و جایزه پروانه زرین بهترین فیلم و کارگردانی را گرفت. بر همین اساس می توانم بگویم شاید برعکس خیلی ها راجع به جشنواره مذکور نظر مثبت داشته باشم. در کل جشنواره فیلم های کودک و نوجوان را جشنواره خوبی می بینم. از این حس به خاطر استراتژی هایی که دارد مثل استفاده از داورهای کودک، فراهم کردن این موقعیت برای فیلمسازانی که مدعی هستند برای مخاطب کودک فیلم می سازند تا بتوانند با مخاطب کودک فیلم را در جشنواره ببینند و محک بزنند. خیلی اوقات فیلمی قبل از اکران عمومی به جشنواره می آید و این محک زدن خیلی به سازنده فیلم کمک می کند.

فیلمساز اگر همراه با مخاطبش در سالن سینما فیلم را ببیند، وقتی فیلم دچار اشکالات و مواردی هست از جمله اینکه مثلاً طنز هست اما مخاطب با آن ارتباط برقرار نمی کند و نمی خندد یا ممکن است بعضی از قسمت های کار خسته کننده باشد، سازنده اینها را درک کند و چه بسا شاید این فرصت را پیدا کند تا برای اکران عمومی، فیلم مناسب تری به دست مخاطب برساند. این شرایط ویژه و خوبی است که در جشنواره فیلم کودک برای عوامل سینما فراهم می شود. هر چند این را قبول دارم متأسفانه سینمای کودک ما امروز به نوعی دیگر آن طراوت و شادابی خاص خودش را ندارد. به این معنا که ما امروز اساسا فیلم کودک نداریم. خیلی از فیلم هایی که به جشنواره می آیند، فیلم هایی هستند که بازیگر کودک یا موضوع کودک دارند، اما مخاطب آنها کودک نیستند. شاید ۴-۳ فیلم هستند که واقعاً مخاطب آن کودکان باشند.

البته فکر می کنم این به سیاستگذاری جشنواره برگردد. جشنواره کار خودش را انجام می دهد، اما متأسفانه معضل عمومی در سینمای ایران این است که به سینمای کودک کمتر بها داده می شود. حال آنکه در این ژانر خیلی نتایج خوبی گرفته ایم؛ ما فیلم های پرفروشی در سالهای گذشته داشتیم که بخشی از آنها را فیلم های کودک تشکیل می دادند. فیلم های موفقی مثل «دزد عروسکها»، «پاتال» و بعد از آن «کلاه قرمزی و پسرخاله» و … . بیشتر فیلم های دوران موفق سینمای ما فیلم های کودک بودند که توانستند دانش آموزان مدارس و خانواده ها را به سمت سینما بکشانند. این اواخر در زمینه انیمیشن هم یک سری موفقیت داشتیم مثل «فیلشاه» و «شاهزاده روم» که اکران موفقی داشتند.

او ادامه داد: مخاطب کودک مخاطبی است که خیلی راحت تر می شود او را راضی نگه داشت. اما به هر دلیل سیاستگذاری های تولید فیلم کودک خیلی روی مخاطب تمرکز نکرده است. در این باره دو دلیل می بینم؛ یکی اینکه ساختن فیلم برای مخاطب کودک یک مقدار سخت است و دوم اینکه در نظر برخی خیلی آن پرستیژ سینمایی را ندارد و خیلی از فیلمسازان جوان تر یا حتی فیلمسازان کارکشته ترجیح می دهند پشت فیلم های اجتماعی با موضوعات خاص برای خودشان تمنای پرستیژ ویژه تری را کنند و سینمای کودک را سینمای جدی ای نمی بینند برای اینکه قابلیت شان را در آن محک بزنند. این دو دلیل فکر کنم باعث شده سینمای کودک مان برعکس همه جای دنیا که یکی از پرمخاطب ترین، پرفروش ترین و اقتصادی ترین سینماهاست، سینمای خیلی خوبی نباشد.

کارگردان «افسانه یوکی یانگ» با اشاره به اینکه این جشنواره را جشنواره مؤثری در سینمای کودک می بیند، افزود: درست که در کشورمان فیلم های کودک کمی ساخته می شود و همین کار را برای دست اندرکاران برگزاری این رویداد سخت می کند، ولی هدف این جشنواره تخصصی صرفا پرداختن به مختصات و ضعف های سینمایی نیست و رسالتی بزرگتر را دنبال می کند. اصولاً معتقدم هدف از برگزاری جشنواره کودک، فعالیت برای گسترش و درک عمومی از سینمای کودک است. طبیعتاً وقتی این درک عمومی پایین تر هست، فکر می کنم کارکرد جشنواره نه فقط کمتر نمی شود بلکه بیشتر هم می شود، یعنی می تواند فضا و انگیزه های بیشتری ایجاد کند. شاهد این بودم خیلی از فیلمسازان به عنوان داور یا مهمان به این رویداد سینمایی دعوت شده اند، حالا یا به عنوان بازیگر، یا کارگردان و … به جشنواره کودکان و نوجوانان اصفهان آمده اند و در این فضا قرار گرفته و احساس کرده اند که بدشان نمی آید در این ژانر فیلمی کار کنند. جشنواره کارکرد خودش را دارد و اگر در کلیت سینمای ما، بی توجهی نسبت به فیلم های کودک و نوجوان می شود،این جشنواره را نباید پاسخگوی آن بدانیم. من مدافع جشنواره نیستم، ولی به عنوان کسی که سال ها فیلم با موضوع کودک ساخته است و فیلم هایم در این جشنواره جایزه گرفته و با جشنواره ارتباط داشته ام، نقش آنرا در سینمای کودک مؤثر می بینم.

کارگردان «افسانه گل نور» در پایان متذکر شد: اتفاق خوبی که در جشنواره سال گذشته افتاد، این بود که بخش انیمیشن از رئال جدا شد. این مسئه کمک کرد انیمیشن به عنوان ژانر مستقل بهتر دیده شود و در کنار فضای پُر طمطراق سینمای زنده که حالا مثلاً سلبریتی ها را هم در آن داریم، بی رمق به نظر نرسد. احساس می کنم مهمترین اتفاقی که می تواند بیفتد، برگزاری یک سری کارگاهها و نشست های جدی برای آسیب شناسی سینمای کودک باشد. یعنی رسالت های ویژه جشنواره می تواند این باشد که بیاید طوری ریل گذاری و مسیرسازی کند تا مشکلات و معضلات سینمای کودک شناسایی شود و شاید حتی هم راهکارهایی بریا بهبود وضع سینمای کودک ارائه دهد امروز تنها کانونی که در آن راجع به فیلم کودک به طور صحبت می شود و دست اندرکاران این حوزه از مدیران، مسئولان سیاستگذارن و فیلمسازان حضور دارند، جشنواره کودکان و نوجوانان است. این جشنواره فرصت خیلی خوبی است برای اینکه به عقب برگردیم و بازیابی کنیم که چرا در سال ۶-۵ فیلم کودک بیشتر نداریم و اینکه اشکال کار از کجاست.

منبع: بانی فیلم