آثار عاشورایی در حوزه کودک و نوجوان

به گزارش کودک پرس ، نویسنده‌ها سعی می‌کنند با آثاری که درباره ائمه و مناسبات مذهبی می‌نویسند، آموزه‌های اخلاقی، رفتاری و سبک‌زندگی و سیره آن بزرگواران را با زبانی ساده و مفاهیمی که بچه‌ها بتوانند آنها را به درستی درک کنند، به آنها معرفی کنند. نوشتن داستان یا سرودن شعر به عنوان ابزاری هنری می‌تواند تاثیر زیادی در انتقال مفاهیم به مخاطبان داشته باشد. ازجمله موضوعاتی که در تولید آثار مذهبی برای کودکان و نوجوانان بسیار مورد توجه نویسندگان قرار گرفته است، ادبیات عاشورایی و بیان وقایع قیام امام حسین (ع) و همچنین ویژگی‌های شخصیتی آن حضرت است. از جمله آثاری که در این حوزه برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است، می‌توان به موارد ذیل اشاره کرد.

کتاب «جا مانده از کاروان»
کتاب «جا مانده از کاروان» نوشته محمود جوان‌بخت و تصویرگری سعید رزاقی در سال 1376 از سوی انتشارات کانون پرورش فکری منتشر شده است. در این داستان زمانی که لشکر ابن‌سعد خانواده‌ اهل بیت را همچون اسیر به کوفه می‌آورد، عبدالله‌بن‌عفیف که یک چشم خود را در جنگ جمل و دیگری را در جنگ صفین از دست داده است خاطرات گذشته را که پا به پای حسین (ع) با لشگر معاویه جنگیده است به یاد می‌آورد و اشک می‌ریزد. زمانی که ابن‌سعد در مسجد کوفه به خانواده‌ رسول خدا اهانت می‌کند، عبدالله بر او می‌شورد و او را دروغ‌گو می‌خواند. ابن‌سعد توطئه‌ای می‌چیند تا این آخرین بازمانده از قافله شهدا را اسیر کند.

کتاب «تشنه لبان»
کتاب «تشنه لبان» توسط حمید گروگان نویسنده کتاب‌های کودک و نوجوان نگاشته شده و در سال 1391 از سوی انتشارات کانون پرورش فکری منتشر شده است. نویسنده در این کتاب با رجوع به معتبرترین منابع تاریخ عاشورا، حوادث این روز بزرگ را با دقت و جز به جز روایت کرده است. تصویرگری این کتاب را هاجر سلیمی‌نمین و طراحی گرافیک آن را کوروش پارسانژاد بر عهده داشته‌اند. این کتاب در واقع از کتاب‌های «مقتل» به شمار می‌رود که در آن وقایع کربلا و حماسه آفرینان عاشورا با ذکر نام و شیوه شهادت و شرح مطالب بیان شده است. هم چنین شعرهایی با بیت‌هایی متناسب با مطلب از شاعران مختلف چون حافظ انتخاب که در کتاب آمده است.

مجموعه «هنر مرثیه‌خوانی»
مجموعه 12 جلدی «هنر مرثیه‌خوانی» که مهدی امین‌فروغی آن را گرداوری کرده است و در سال 1386 از سوی کانون پرورش فکری منتشر شده است. این مجموعه 12 جلدی در داخل یک بسته نفیس در هر یک از دفترهای خود علاوه بر ارائه نوحه‌های اصیل و ماندگار شعرای نامی ایران، دستگاه‌ها و آوازهای مربوط در گوشه‌های مختلف موسیقی را آوانگاری کرده است تا مرثیه‌خوان‌ها با فرا گرفتن قواعد خط موسیقی(نت) بتوانند نوحه‌های ثبت شده را اجرا کنند.

نویسنده کتاب در مقدمه، که به زبان‌های فارسی و انگلیسی نوشته شده است، به این نکته اشاره می‌کند که در سال‌های اخیر نوجوانان و جوانانی علاقه‌مند به مرثیه‌خوانی به منظور بالا بردن سطح علمی کار خود و آشنایی با اصول خوانندگی به مراکز تعلیم آواز مراجعه می‌کنند ولی متأسفانه پس از مدتی کار گاهی دلسرد شده و گمشده خود را در آنجا نمی‌یابند زیرا اساس کار این مراکز و کلاس‌ها، تعلیم آوازخوانی صرف است در حالی که آشنایی با موسیقی‌ برای مرثیه‌خوانی تعالیم خاص خود را دارد.

امین‌فروغی در ابتدای این کتاب تاریخچه‌ مرثیه‌خوانی برای سالار شهیدان حضرت اباعبدالله الحسین(ع) و یاران وفادارش را بازگو می‌کند و به این نکته می‌پردازد که مرثیه‌خوان‌های قدیمی ایران تسلط زیادی بر موسیقی داشتند و حالت‌های هر یک از الحان و نغمات موسیقی ایران را می‌شناختند. او یادآوری می‌کند که بسیاری از آوازخوانان و موسیقی‌دانان نامی ایران زمانی کار خود را از مرثیه‌خوانی آغاز کرده‌اند یا زیر نظر یک مرثیه‌خوان تعلیم آواز دیده‌اند. در این مجموعه به ترتیب نوحه‌ها و مراثی‌ شاعران مختلف را در دستگاه‌های ماهور، شور، ابوعطا، بیات ترک(بیات زند)، افشاری، دشتی، سه‌گاه، چهارگاه، همایون، بیات اصفهان، نوا و راست پنجگاه ارائه شده است. عنوان‌های این مجموعه عبارتند از: شکسته حصار، سوز و گداز، درآمد خجسته، فرود به در آمد، نغمه حزین، نغمه خسروانی، آواز فشاری، آواز دشتی، شکسته مویه، مغرب، دستگاه همایون، بسته نگار.

کتاب «در عزایت آسمان نیلی قباست»
«در عزایت آسمان نیلی قباست» اثری از مهدی الماسی است که در سال 1380 از سوی انتشارات کانون پرورش فکری منتشر شده است. در این کتاب, مطالبی درباره نوحه و نوحه‌سرایی و مراسم عزاداری برای نوجوانان و جوانان گروه سنی نوجوان فراهم آمده است. کتاب با گزیده‌ای از سخنان پیشوایان معصوم (ع) در مورد ثواب عزاداری آغاز می‌شود، سپس تاریخچه کوتاهی از سوگواری‌های حسینی در ایران به طبع می‌رسد. در دو بخش بعدی مفهوم و شکل و کاربرد مرثیه و نوحه همراه با مثال‌هایی توضیح داده شده است. کاربرد دستگاه‌های موسیقی در مراسم تعزیه و تاریخچه و انواع آن موضوع بخش بعدی کتاب است. در بخش‌های بعدی کتاب، همراه با نمونه‌ها و مثال‌های مختلف مباحث زیر مطرح شده است: مضامین نوحه‌ها، آداب و ادب نوحه‌خوانی، ادبیات عاشورایی در کشورهای مسلمان و گزیده‌ای از نوحه‌های مورد استفاده در عزاداری‌ها.کتاب با عکس‌هایی از مراسم عزاداری عاشورا در مناطق مختلف و متناسب با مطالب به چاپ رسیده است.

کتاب «چهل روز عاشقانه»
«چهل روز عاشقانه» کتاب دیگری از انتشارات کانون پرورش فکری است که به قلم محمدرضا سنگری در سال 1389 منتشر شده است. این کتاب به مناسبت سال عزت حسینی، درباره وقایع و رویدادهای پس از شهادت امام حسین (ع) و یارانش تا اربعین آن حضرت نگاشته است. نگارنده ضمن بیان شداید و مصایب وارده بر اهل بیت (ع) ـ طی این چهل روز ـ زبان حال هر یک از بازماندگان نهضت عاشورا را بیان کرده است.

کتاب «آسمان خون گریه کن»
کتاب «آسمان خون گریه کن» نوشته جعفر ابراهیمی نیز اثر دیگری است که در سال 1392 از سوی کانون پرورش فکری منتشر شده است. در این كتاب حماسه كربلا و شهادت امام حسین (ع) و یارانش با بیانی ساده به همراه تصاویری چند، برای گروه سنی نوجوان در 10 بخش با عناوین «حسین در راه است‌‌، شهادت مسلم و هانی‌‌، شهادت طفلان مسلم‌‌، حركت حسین (ع) به سوی كوفه‌‌، زمین كربلا‌‌، شب عاشورا‌‌، شام غریبان‌‌، در قصر یزید‌‌، عاقبت نیكان و پاكان و سرانجام ستمكاران و ناپاكان‌‌ و شعر شام عاشورا‌‌« روایت شده است.

مجموعه داستانی «یک کار خوب»
«کارگرهای فقیر» و «همسفر‌ناشناس» دو اثر از مجموعه داستانی «یک کار خوب» به قلم محمود پوروهاب است که براساس سیره امام حسین (ع) و امام سجاد(ع)برای کودکان به زیور طبع آراسته شده و از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است. در مجموعه «یک کار خوب» که برای گروه سنی «ب» و «ج» است هر قصه برای خود نام جداگانه ای دارد در واقع سعی شده است نکات تربیتی که در زندگی معصومین وجود داشته است برای بچه‌ها انتخاب و به صورت داستان به نگارش درآید. این قصه‌ها با زبان امروزی بیان شده‌اند و به مسائلی می پردازند که در دنیای امروزی هم به چشم می‌خورد؛ بنابراین همه داستان های کوتاه این مجموعه برای کودکان بار تربیتی دارند. «خروس پرطلایی»، «آن آقای مهربان»،«کارگرها فقیر»، «همسفر ناشناس»، «کبوترهای دوست داشنی»، «قصه‌ی مرد تنبل»، «پیرزن ومهمان عزیز»، «کیسه‌ی سکه‌هایم کو»، « اشک شادی» و «تصادف» عناوین مجموعه «یک کار خوب» هستند.

کتاب «باران در خیمه»
کتاب «باران در خیمه» نیز از سرودهای مهدی مردانی است که در سال 1394 از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است و می‌تواند تا حدودی خلا شعر مذهبی و عاشورایی را برای بچه‌ها جبران کند. این اثر که برای گروه سنی «ب» و «ج» است. این مجموعه از 13 شعر با عنوان‌هایی مانند گل روی نیزه، آش نذری، اسب تشنه، حواس تو به من هست، خجالت آب، پای روضه آب، خاک آسمانی، زیات‌نامه تو، سلام تشنه، بغض دخترک و ماهی کوچک تشکیل شده است که قالب تمامی آنها چهارپاره است. مردانی در این مجموعه سعی کرده عاشورا را از زاویه دید بچه‌ها ببیند.

مجموعه «با ادب چون…»
مجموعه پنج جلدی «با ادب چون…» به قلم زهرا زواریان اثر دیگری است که در این حوزه از سوی انتشارات سوره مهر منتشر شده است. «اسبی که دو بال داشت» عنوان یکی از داستان‌های این مجموعه است زواریان در این اثر وفاداری اسب امام حسین (ذوالجناح) را برای بچه‌ها به صورت داستان به رشته تحریر درآورده است. در این اثر که برای گروه سنی (ج) است، ادب ذوالجناح نسبت به امام حسین روایت شده است. در واقع وفا و محبتی که این اسب نسبت به امام داشته است باعث می‌شود که یک واکنش عملی نسبت به لحظه شهادت امام حسین(ع) از خود نشان داده است. «اسبی که دو بال داشت»، «در حلقه شیرها»، «شتری که با وفا بود»، «شیری که سلام کرد»، «وقتی آهو خانم به تله افتاد» عنوان‌های مختلف مجموعه «با ادب چون…» هستند.

منبع:خبرگزاری کتاب ایران