لزوم نشان دادن چهره صحیح و جذاب از آیین عاشورایی در ادبیات کودکان

به گزارش کودک پرس ، فاطمه مشهدی رستم درباره لزوم پرداختن به ادبیات عاشورایی برای کودکان و نوجوانان بیان کرد: به‌طور کلی ما فرهنگی داریم که ادبیات عاشورایی هم جزئی از این فرهنگ به حساب می‌آید و اینکه بخواهیم چهره صحیح و جذابی از این آیین به بچه‌ها نشان دهیم بسیار مهم است.

این نویسنده و منتقد ادبی ادامه داد: بچه‌های ما از طریق بزرگترهای خود اعم از والدین، مربیان مدارس، صدا و سیما و… با صحنه‌هایی از وقایع مختلف وقایع عاشورا آشنا شده‌اند و این روایات سینه به سینه منتقل شده است اما اینکه تا چه اندازه وجوه زیبایی‌شناسانه‌ در بیان هدفمندی و ابهتی که در مساله عاشورا وجود دارد توانسته توسط بزرگترها برای بچه‌ها نمایان شود جزء مسایلی است که باید بسیار مورد توجه قرار گیرد. چراکه عاشورا موضوعی است که مانند آفتاب کاملا برای همه ما آشکار و واضح است و نقش امام حسین (علیه‌السلام) در ایفای این وظیفه و فلسفه ماندگاری این روز بسیار وجوه عمیقی دارد که در این نقل قول‌های سینه به سینه و یا در آموزش و تربیت و بازبینی اتفاقات عاشورا ناکام باقی مانده است.

وی درباره آثاری که در حوزه ادبیات عاشورایی برای کودکان و نوجوانان منتشر شده است، توضیح داد: تحقیقات میدانی بسیاری در این حوزه انجام داده‌ام و بسیاری از آثاری را که در این حوزه منتشر شده است مطالعه و بررسی کرده‌ام. اما متاسفانه نتوانسته‌ام نتیجه مثبتی از آنها دریافت کنم. واقعیت این است که آن‌طور که باید و شاید اهداف و وجوه زیبایی‌شناسانه قیام امام حسین (علیه‌السلام) چه از زبان نویسندگان و چه از زبان بزرگترها بیان نشده است و آنچه که وجود دارد خیلی ابتدایی است.

وجوه زیبایی‌شناسانه ادبیات عاشورایی عقیم مانده است

نویسنده کتاب «کسی یاری‌اش نکرد» یادآور شد: اصولا کتاب‌هایی که در این حوزه وجود دارد را می‌توان به دو دسته تقسیم کرد؛ کتاب‌های تاریخی که عینا وقایع را نقل می‌کنند و دوم کتاب‌هایی است که تلاش دارند با دخل و تصرف‌هایی به این موضوع بپردازند که بازهم وقایع عیناً در آنها منتقل شده است و آثاری تولید شده که هیچ کنجکاوی و جذابیتی برای کودکان و نوجوانان به وجود نمی‌آورد. از طرفی تقدس موردنظری که نسبت به این موضوعات در ذهن وجود دارد در اثر تکرارهای مکرر و بیان یکنواخت و ابتدایی مسایل کنار زده شده است و من به‌عنوان یک نویسنده و یک اولیا دوست ندارم با این دسته کتاب‌ها مواجه شوم که حس ناخوشایندی در بچه‌ها تولید می‌کنند.

به گفته مشهدی رستم، در این گونه آثار در درجه اول باید به نقش مهم واقعه عاشورا در دین پرداخته شود تا وجه ماندگاری آن حفظ شود و در درجه بعدی به وجوه زیبایی‌شناسانه و اهداف عمیقی که وجود داشته توجه شود که متاسفانه عقیم مانده است.

وی در ادامه یادآور شد: نویسنده خالق است و اگر می‌خواهد چیزی را که واقعیت دارد مانند واقعه عاشورا خلق کند باید این هنرمندی و بینش ظریف را داشته باشد که جنین تازه‌ای را از بطن ماجرا خلق کند و چیز تازه‌ای به مخاطب ارایه دهد. مخاطبی که همیشه در جستجوی تازگی‌ها و کشف چیزهای جدید است و چیزهای نو و بدیع و کلمات و جملات جدید را دوست دارد. قصه عاشورا هم مانند بسیاری از سوژه‌های دیگر جا دارد که نگاهی عمیق و بدیع به آن شود و نویسندگان این حکایت را با روایتی جدید و نگاهی متفاوت بازگو کنند.

لزوم توجه به تحقیق و پژوهش در تولید کتاب‌های مذهبی

مشهدی رستم همچنین به لزوم تحقیق و پژوهش در تولید کتاب‌های مذهبی و دینی اشاره کرد و گفت: حوزه دین از حوزه‌هایی است که نیاز جدی به مستندات دارد و اگر این استناد وجود نداشته باشد ما با تواریخ، افراد و ماجراهایی در طی این جریانات روبه‌رو می‌شویم که نمی‌دانیم کدام درست است و کدام صحیح نیست. به همین دلیل باید تحقیق و پژوهش کافی صورت گیرد. من برای انجام دادن هر کار مذهبی بین 9 تا 15 ماه تحقیق و پژوهش کرده و از منابع معتبر و قابل استناد برای بیان مطالبم استفاده می‌کنم و حداقل از 10 تا 15 کتاب مطرح و مرجع بهره می‌برم.

گاهی در طول این مطالعات متوجه می‌شوم که از یک واقعه تاریخی مثلا در مورد همین واقعه عاشورا تواریخ متعددی وجود دارد که با هم تناقض دارند و من مجبور بودم به شکلی از آنها استفاده کنم که هم گفته باشم و هم نگفته باشم و این کار بسیار سختی است هرچند ممکن است مخاطب کودک از این اتفاقات اطلاعی نداشته باشد اما ما باید در این زمینه تحقیق کنیم و مطالب صحیح را به‌گونه‌ای بیان کنیم که مورد تایید کارشناسان این حوزه قرار گیرد.

خالق کتاب «سقای تنها» افزود: افرادی که در زمینه تولید کتاب‌های مذهبی کار می‌کنند باید تحقیق و پژوهش کنند چرا که آنها باید در مقابل سوال‌های دینی و مذهبی که در ذهن مخاطبان وجود دارد پاسخگو باشند. اما تا حدی که من کتاب‌های این حوزه را زیر و رو کرده‌ام کمتر تحقیق و پژوهشی در پس این کتاب‌ها دیدم و چیزی که بیشتر دیده می‌شد اکتفا کردن نویسنده به اطلاعات کلی بود که قبلا در این حوزه کسب کرده و شنیده‌هایی که از کودکی به گوشش رسیده. و نویسنده احساس کرده آن اطلاعات آنقدر کامل است که اکتفا کردن به آنها کفایت می‌کند و لازم نیست به منابع دیگر مراجعه کند.

وی در ادامه بیان کرد: درحالی‌که نویسندگان رسالت و وظیفه مشخص‌تر و حساس تری نسبت به دیگران دارند و عمده وظیفه‌شان این است که در زمینه‌هایی که باید به صورت مستند کار شود و حقایقی در آن مطرح شود باید حقایق را به صورت کامل، دور از تعصب، نگاه شخصی و سلیقه شخصی به گونه‌ای بیان کنند تا مخاطب بتواند با آن ارتباط برقرار کند و علاقه‌مندان به کتاب و موضوعات مذهبی زیاد شود نه با تولید کتاب‌های سطحی و ضعیف دافعه ایجاد کنیم. این ایجاد انگیزه باید براساس صداقت و جذابیت داستانی ایجاد شود نه فقط بیان جنبه‌های دلسوزانه، رقت‌بار و خون و شمشیر.

به گفته مشهدی رستم، هدف نویسندگان، دادن اطلاعات صحیح و نشان دادن منش و اهداف شخصیت‌هایی است که در واقعه عاشورا حضور داشته‌اند و ذهنیتی که در ذهن امام حسین (علیه‌السلام) در پس این قیام وجود داشته است. جنبه‌های بزرگ‌منشانه را باید در این اتفاقات مذهبی جست‌وجو کرد.

جذابیت و تازگی در آثار مذهبی و ادبیات کهن کم است

نویسنده کتاب «سه دانه انگور» درباره علاقه بچه‌ها به کتاب‌های مذهبی نیز توضیح داد: اصولا امروزه بچه‌ها دو دسته شده‌اند؛ یک دسته آنهایی که آنقدر جذب فضای مجازی، تبلت و بازی‌های کامپیوتری شده‌اند که شاید از درس اصلی خودشان هم غافل مانده‌اند. دسته‌ دیگر بچه‌هایی که در خانواده‌های مذهبی و کتابخوان شکل گرفته‌اند و از اول با مطالعه آشنا هستند. البته بخشی از این بچه‌ها هم به تحمیل بزرگترها به سوی کتاب‌های ادبیات کهن و ادبیات مذهبی کشیده می‌شوند به خاطر اینکه در بخش عمده‌ای از آثار ادبیات کهن و ادبیات مذهبی، جذابیت و تازگی و وجوه زیبایی‌شناسانه دیده نمی‌شود و از جایی که بچه‌ها به دنبال تازگی هستند رغبتی به این‌گونه آثار ندارند.

فاطمه مشهدی رستم، نویسنده کودک و نوجوان، سال 1346 در تهران متولد شد. وی نویسندگی برای کودکان و نوجوانان از سال 1364 شروع کرد. از آثار این نویسنده می‌توان به «ترانه‌های شاد برای كودكان»، «آبجی نيم‌وجبی من»، «رنگين كمانی از كفش» و «تاپ تاپ تاپ»، «روزه‌ كله گنجشكی»، «شب مثل بهشت»، «باغبان و فرشته‌ آه»، «من و مادربزرگ و اينترنت»، «روزی به جز روزهای دیگر»، «آبجی نیم وجبی من»، «باید برای دریا نامه بنویسم»، «رنگین کمانی از کفش» و «من و بابا و چرخ جادو» اشاره کرد.

منبع: ایبنا