راهکارهای مقابله با استرس کودکان

به گزارش کودک پرس    هنگامی که سخن از کودک و دوران کودکی به میان می‌آید، ناخودآگاه تصویری از یک دنیای شاد با هزاران رنگ و موسیقی به ذهن متبادر می‌شود. دنیایی که در آن غم و اندوه پشت در مانده‌اند و اجازه ورود ندارند.

جهان کوچکی که با لالایی مادرانه عجین شده است و توپ یا عروسکی کوچک نهایت دنیای آرزوها را تشکیل می‌دهد. اکنون گویا کودکان هم اندک‌اندک در حال خداحافظی معصومانه و غریب با دنیای آرام خود هستند. با آغاز عصر مدرنیته، این انسان‌های کوچک سهم بیشتری از مشکلات را بر دوش می‌کشند و زاویه‌ای کوچک از تشویش و نگرانی را با وجود کوچکشان درک می‌کنند.

مطالعات انجام شده ثابت کرده است که کودکان در سنین مختلف، استرس را تجربه و به آن خو می‌کنند. به باور کارشناسان فشارهای استرس‌زا از منابع خارجی چون خانواده، دوستان و مدرسه به کودک سرایت می‌کند، اما آنها در بیشتر اوقات موفق می‌شوند که براین حس چیره شوند و پس از یک دورة زمانی کوتاه باز هم به دنیای شاد خود بازگردند. استرس می‌تواند همه انسان‌ها و حتی کودکان را هم تحت‌الشعاع قرار دهد. به عنوان مثال همزمان با فرا رسیدن سن رفتن به مدرسه، جدایی از والدین حس بدی در کودک ایجاد می‌کند که این حس در صورت کنترل نشدن می‌تواند عوارض جدی و بعضاً‌ جبران‌ناپذیری را برای او به دنبال داشته باشد.

در حقیقت در این عصر، کودکان با استرس زاده و سپس بزرگ می‌شوند. این در حالی است که برخی روانشناسان می‌گویند استرس با کودک رشد می‌کند؛ یعنی او پس از تجربه جدایی از والدین و عادت کردن به محیطی مانند مدرسه باید وارد دانشگاه شود و پس از آن به دنبال شغل بگردد و به دنبال آن هم باید همسرش را انتخاب کند. هر روز و با گذشت زمان، کودکان ما فاصلة بیشتری با دنیای آرام خود می‌گیرند.

تحقیقات نشان داده است که اکنون، کودکانی که از مدرسه به خانه باز می‌گردند وقتی برای بازی‌های کودکانه یا حتی استراحت ندارند و باید تا زمان فرا رسیدن زمان خواب به انجام تکالیف خود بپردازند، در برخی موارد هم به دلیل معیوب بودن نظام‌های آموزشی کودک باید حتی از وقت خواب شبانه خود هم بزند، این مهم به افزایش میزان استرس او کمک شایانی می‌کند.

کارشناسان توصیه می‌کنند که با کودک خود تعامل تنگاتنگ داشته باشید و از او بپرسید که آیا تکالیف مدرسه‌اش زیاد است؟ اگر جواب مثبت بود سعی کنید با مراجعه به معلم او اندکی از تکالیف غیرضروری را حذف کنید و اگر این امر میسر نشد، باید همه تلاش‌ خود را بر روی مدیریت کارهای او متمرکز کنید.

در این برهه کودک نیاز به کمک دارد و هیچ کس جز پدر و مادر نمی‌تواند این نیاز او را برطرف کند. کودکان قادر به کنترل استرس در وجود خود نیستند و گاهی دیده شده است که استرس موجود در کودک فراتر از مشکلات اوست.

جالب است بدانید که کودکان هم در غم و استرس والدین خود شریک می‌شوند. آیا تاکنون به این موضوع فکر کرده‌اید که هیچگاه نباید از مشکلات خود در مقابل کودکان سخن بگوئید. والدین باید تا حد امکان از به زبان آوردن و شمردن مشکلات در خانه اجتناب کنند.

کودک بیش از حد این مشکلات را سیاه می‌بیند و به میزان استرس او به صورت تصاعدی افزوده می‌شود. براساس مطالعات انجام شده، روحیه لطیف کودکان حتی از دیدن تصاویر یا شنیدن اخبار حوادث دردناک لطمه می‌خورد. اخباری چون جنگ و خونریزی، زلزله یا سیل در وجود کودک بذر استرس می‌کارد و او همواره در قلب خود احساس گنگی از ترس و استرس را حس می‌کند. از کودک خود بپرسید که در بیرون از منزل چه چیزی دیده یا شنیده است و در داخل منزل هم به شدت بر آنچه که او می‌بیند یا می‌شنود، نظارت کنید. حتی باید سعی شود که کودک از شنیدن خبر مرگ، بیماری و طلاق دوستان و آشنایان هم دور بماند.

اگر همه عوامل در زندگی کودک جاری شود، استرس در وجود او رشد پیدا می‌کند و اشکال خطرناکی به خود می‌گیرد. روانشناسان ابراز عقیده می‌کنند که طلاق والدین هم یکی از عوامل تشدیدکننده استرس در کودکان است. کودکانی که والدین آنها از هم طلاق می‌گیرند، امنیت خود را از دست رفته می‌پندارند و این حس ناامنی موجبات بروز و ظهور استرس شدید را در آنها فراهم می‌کند. از دیگر سو، مقایسه کودکان با یکدیگر ایجاد یک حس رقابت کاذب و منفی می‌کند و استرس را در کودک به صورت فزاینده‌ای رشد می‌دهد.

نشانه‌ها و علائم

اگرچه تشخیص بروز استرس در کودکان کاری بسیار سخت و پیچیده است، ‌اما والدین می‌‌توانند با بررسی چند نشانه اساسی، تا حد زیادی به وجود این حس در کودک خود پی ببرند. نشانه‌هایی چون تغییرات کوتاه‌مدت در الگوی رفتاری، انجام کارهای شخصی، مشکلات خواب یا تعرق بیش از حد می‌تواند والدین را در تشخیص سریع‌تر بروز استرس در کودک کمک کند. البته در موارد حاد دل درد و دل آشوبه و سردرد بی‌مورد نیز از عوامل بروز استرس برشمرده شده است در مورد کودکانی که در انجام تکالیف مدرسه به صورت مقطعی با مشکل مواجه می‌شوند یا سعی می‌کنند بیشتر وقت خود را در تنهایی سپری کنند، نیز می‌توان ریشه‌های استرس را جستجو کرد. در کودکان کم‌سن و سال‌تر بروز عاداتی غیرمعمول مثل مکیدن انگشتان، پیچاندن موها با دست و فشردن بینی هم می‌تواند نشانه بروز استرس باشد.

کودکانی که همواره با استرس دست و پنجه نرم می‌کنند عموماً‌ کابوس می‌بینند، نمی‌توانند والدین خود را ترک کنند و در تحصیل با مشکلات جدی روبرو می‌شوند. اکنون این سؤال مطرح می‌شود که چگونه می‌توان به برطرف شدن استرس در کودکان کمک کرد؟ کارشناسان براین باورند که استراحت کافی و تغذیه خوب، مهارت مقابله کودک با استرس را تقویت می‌کند.

برای فرزند یا فرزندان خود وقت بگذارید. آنها نیاز دارند که با شما سخن بگویند یا دست‌کم وجود شما را در کنار خود حس کنند، از این رو سعی کنید که همیشه در دسترس کودکان خود باشید. بسیاری از والدین هنگامی که از سر کار به خانه باز می‌گردند، دیگر حوصله صحبت یا بازی کردن با کودکان را ندارند، اما آنها باید بدانند که کودک این موضوع را درک نمی‌کند و از پدر و مادر خود انتظار دارد تا در دنیای او شریک شوند. باید تلاش شود که کودک بفهمد که برای پدر و مادرش ارزشمند و مهم است.

با کودک خود درباره ریشه بروز استرس او صحبت کنید و به او راه‌هایی ساده به منظور برون‌رفت از این مشکل بیاموزید. سعی کنید با درکی درست و پیش‌بینی از موقعیت‌ها، استرس کودک را کنترل کنید. به عنوان مثال ترس از پزشک در بیشتر کودکان وجود دارد. اگر شما برای معالجه بیماری کودکتان از پزشک وقت گرفته‌اید، سعی کنید که آرام آرام این موضوع را برای او تشریح و با آوردن مثال‌هایی ساده، ذهن او را برای مراجعه به پزشک آماده کنید.

به یاد داشته باشید که استرس در حد تعریف شده، طبیعی است و جای نگرانی ندارد. بروز واکنش‌هایی چون عصبانیت، ترس و تنهایی جزو لاینفک زندگی ما انسان‌ها هستند و اگر این عکس‌العمل‌ها را در مورد کودک خود دیدید، نباید بلافاصله فکر کنید که او دچار استرس شده است.‏

منبع:    مهدپرتال