پیشرفت در حوزه ادبیات کودک و نوجوان به‌هیچ‌وجه مرهون‌ آموزش‌وپرورش‌ رسمی و دانشگاهی نیست‌

به گزارش کودک پرس ، اسماعیل محمدپور در نشست تخصصی «چالش‌های ادبیات کودک و نوجوان در دهه 90» که در کتابخانه میرزا کوچک جنگلی شهر رشت برگزار شد، با اشاره به آسیب‌های موجود در حوزه ادبیات کودک و نوجوان اظهار کرد: تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران، نشان می‌دهد که نویسندگان ما بیشتر به دنبال خلق آثاری بوده‌اند که ریشه در تجربه‌ کودکی، خاطرات شخصی، واقعیت اجتماعی و عینی داشته است و کم‌تر به اقلیم خیال و فانتزی نزدیک شده‌اند.

وی گفت: کم‌تر نویسنده‌ای را می‌بینیم که به‌اندازه قدرت نگارش آثار رئالیستی‌اش، ماهرانه دست به خلق کاراکترها و دنیایی مثل دنیای زیرزمینی سایمون آر.گرین در نایت ساید یا سرزمین میانه در ارباب حلقه‌های تالکین و به عبارتی دست به آفرینش اثری فانتاستیک بزند که تلفیقی از واقعیت و خیالند.

مدیر هنری و ادبیات اداره ‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس گیلان با اشاره به پیشینه تاریخی ادبیات کودک و نوجوان در ایران و جهان گفت: اگر ادبیات‌ شفاهی‌ را جزو ادبیات‌ کودک‌ قلمداد کنیم‌، می‌توانیم‌ بگوییم‌ که‌ ادبیات‌ کودک‌ از نخستین‌ لالایی‌هایی‌ که‌ مادر غارنشین‌ در گوش‌ فرزندش‌ زمزمه‌ می‌کرده‌ آغازشده‌ است‌؛ امّا ادبیات‌ کودک‌ به‌ مفهوم‌ امروزی‌اش‌، از زمانی‌ آغاز می‌شود که‌ وارد کتاب‌های‌ کودکان‌ و نوجوانان‌ است.

شاعر و نویسنده گیلانی با بیان اینکه ادبیات کودک و نوجوان مدرن در ایران پدیده‌ای نوپا باسابقه‌ای کمتر از 100 سال است، درحالی‌که سابقه‌ آن در غرب 200 تا 300 سال برآورد می‌شود تصریح کرد: بااین‌حال، علی‌رغم کاستی‌ها و عیوب موجود، جهش‌هایی هم در این زمینه داشته‌ایم.

وی گفت: تعداد نویسندگان کودک و نوجوان قبل از انقلاب حدود 20 تا 30 نفر بود؛ اما بعد از انقلاب شاهد رشد کمی و کیفی تعداد نویسندگان و تعداد آثار تولیدی در این حوزه هستیم.

محمدپور بیان کرد: برخلاف‌ آنچه‌ تصوّر می‌شود، روزگار ما دوران‌ کودک‌سالاری‌ نیست‌ بلکه دوره زوال‌ کودکی‌ است و درواقع، تمدّن‌ امروز به‌ کودک‌ فرصت‌ کودکی‌ نمی‌دهد، سرعت‌ فزاینده سوداگری‌ و تولید، بزرگ‌ترها را بر آن‌ داشته‌ است‌ که‌ کودک‌ را هر چه‌ زودتر وارد چرخه‌ تولید کنند، اینجاست که اهمیت‌ ادبیات‌ کودک‌ و نوجوان‌، به‌عنوان عاملی‌ برای‌ رشد فرهنگ‌ و استقلال‌، در شخصیت‌ کودکان‌ آشکارتر می‌شود.

شاعر مجموعه شعر نوجوان «اجازه‌های بی‌جواب» اظهار کرد: اگرچه در بین آثار رسمی و قصّه‌های عامیانه تعداد بی‌شماری از داستان‌ها دیده می‌شوند که قابل‌ارائه به کودکان و نوجوانان هستند امّا حقیقت این است که این آثار مخصوص کودک و نوجوان پدید نیامده‌اند و شاید بیشتر بتوان بعضی از آن‌ها را نتیجه دوران کودکیِ بشر امروز دانست.

وی گفت: نوع استفاده کودکان و نوجوانان امروزی از فنّاوری‌های مدرن و روزآمد به آنان دانش افزون‌تر و متفاوتی داده که نسل‌های پیش از آن‌ها فاقد آن هستند، از این نظر، فاصله بین نویسنده و مخاطبانش زیادتر شده است، این مخاطب هم علایقش فرق می‌کند و هم وقتی این‌همه سرگرمی در دسترس دارد، خیلی سخت می‌توان با رمان هیجان‌زده‌اش کرد.

مدیر هنری و ادبیات اداره ‌کل حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس گیلان تصریح کرد: یکی از مشکلات نویسندگان ایرانی ادبیات کودک و نوجوان همین فاصله و عدم شناخت و ارتباط کافی و موثّر با دنیای کودکان و نوجوانان است.

این شاعر و منتقد ادبی با بیان اینکه اثبات می‌کنم که جذابیت داستان‌ها و رمان‌های خارجی برای نوجوانان ما بیشتر از آثار ادبی وطنی است و این دلایلی دارد تصریح کرد: یکی از دلایل برتری رمان‌های نوجوان خارجی‌ بر رمان‌های ایرانی آزادی نویسندگان‌ آن‌ها برای انتخاب سوژه و نگارش‌ داستان است، واقعیت این است که نویسندگان ما با محدودیت‌ها و موانع زیادی در انتخاب سوژه‌ و نگارش داستان‌های خود برخوردارند که این موانع از خودسانسوری نویسنده‌ شروع می‌شود که نمی‌تواند سراغ بسیاری از سوژه‌ها برود.‌

وی افزود: مانع یا محدودیت‌ بعدی چارچوب‌هایی است که بسیاری از ناشران‌ دارند، از طرفی اغلب رمان‌های خارجی که در ایران مورد اقبال قرارگرفته‌اند جوایز بین‌المللی دریافت کرده‌اند‌ و طبیعی است که در قیاس با رمان‌های تألیفی‌ اعتبار بیشتری‌ داشته باشند.

محمدپور با برشمردن چالش‌هایی که ادبیات کودک و نوجوان در دهه حاضر با آن مواجه است بیان کرد: بیش از 10 آسیب که هرکدام را می‌توان به‌مثابه چالشی مستقل بررسی کرد در ادبیات کودک و نوجوان قابل تحقیق است، ازجمله تولید کتاب‌های نازل و مبتذل به لحاظ سطح کیفی نگارش و سرایش توسط نویسندگان و شاعران غیرحرفه‌ای.

شاعر مجموعه شعر نوجوان «اجازه‌های بی‌جواب» تصریح کرد: گرته‌برداری ناشیانه از فرهنگ غربی و ترویج غیراصولی ادبیات برون‌مرزی و بیگانه، در گیرکردن کودکان و نوجوانان با ادبیات جادویی مثل مجموعه داستان‌های «هری پاتر» و «ارباب حلقه‌ها» و غیره، کج‌سلیقگی در تصویرگری کتاب‌ها، دست‌کم گرفتن سطح آگاهی، عدم استفاده از فناوری‌های نوین در حوزه ادبیات کودک و نوجوان، بسنده کردن پدیدآورندگان به همان روش‌های قدیمی و نادیده انگاشتن فضای مجازی در برنامه‌ریزی‌هایی که در حوزه ادبیات کودک و نوجوان صورت می‌گیرد.

نویسنده کتاب قصه «قهرمان» با بیان اینکه اندک پیشرفتی هم اگر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان داشته‌ایم به‌هیچ‌وجه مرهون‌ آموزش‌وپرورش‌ رسمی‌ و دانشگاهی‌ نیست‌ اظهار کرد: تلاش‌های‌ آموزشی‌ بیشتر در فضاها و نهادهای‌ غیررسمی‌ یا شبه‌رسمی‌ و بعضی از سازمان‌ها مانند حوزه هنری‌، بنیاد حفظ آثار و نشر ارزش‌های دفاع مقدس، شورای‌ کتاب‌ کودک‌ و کانون‌ پرورش‌ فکری‌، از طریق‌ نشست‌های‌ داستان‌ خوانی‌ و شعرخوانی‌ و کلاس‌های‌ آموزشی‌ شکل‌ می‌گیرد.

در این نشست که با حضور جمعی از نویسندگان، شاعران و علاقه‌مندان ادبیات کودک و نوجوان برگزار شد از مجموعه شعر «صبح سرخ» (دوبیتی‌های دفاع مقدس برای نوجوانان) که به کوشش اسماعیل محمدپور گردآوری و توسط انتشارات صریح آراسته شده است رونمایی شد.

منبع: فارس