کاسبی با بچه‌ها در فضای مجازی

به گزارش کودک پرس ، «دوباره غلغلکش بده… ببینیم مثل دفعه اول شیرین می‌خنده یا نه، آخه می‌خوام فیلم بگیرم بذارم اینستاگرام. شک نکن، لایک ‌خور این فیلم بالاست./ مامان جون اون شعره رو بخون که خیلی بامزه می‌خونی و خاله دوس داره؛ میگه صداتو واسش بفرستم.» با مرور شبکه‌های اجتماعی تصاویر و فیلم‌های متعدد از کودکان گریان، خندان یا ‌در حال شیطنت و شیرین‌زبانی را می‌بینید.

اکنون ستاره شدن هر کودک به راحتی آب خوردن و به فاصله زمانی آپلود یک فیلم در شبکه‌های‌مجازی است و پدر، مادر یا اطرافیان به راحتی و در کسری از ثانیه بخشی از کودکی فرزند خود را به نمایش‌همگانی می‌گذارند. آیا این کار ورود به حریم خصوصی کودکان نیست? اگر آنها درک و زبان گفت‌و‌گوی منطقی با بزرگسالان را داشتند قطعا با این کار موافقت می‌کردند؟

اکثر والدین حداقل یک‌بار تصاویر و فیلم‌های کودکان خود را در فضای مجازی و میان مردم به اشتراک گذاشته‌اند. این کار هرگز در نظر آنها دارای اشکال و ایراد نبوده و اتفاقا از اینکه دیگران متوجه شیرین زبانی، زیبایی، هوش و استعداد کودکان آنها می‌شوند، بسیار به خود بالیده‌اند.

اما به راستی انتشار عکس و فیلم کودک در این فضا به حریم‌خصوصی و شخصیت‌روانی او آسیب نمی‌زند؟ این سوالی است که در تلاشیم در این نوشتار برای آن پاسخ پیدا کنیم. در بسیاری از مهمانی‌های خانوادگی کودکان همیشه مرکز توجه بوده و هستند. بخشی از این توجه ذاتی و ناشی از تفاوت محسوس کلامی و رفتاری کودکان با بزرگسالان است، اما آیا والدین به عنوان حافظان حریم خصوصی کودک به او برای حفظ این حریم در جمع‌های دوستانه و خانوادگی کمک می‌کنند؟ چند بار مادر یا پدری را دیدیم که با استفاده از هر حربه از تشویق یا تهدید از کودک خود خواسته فلان شعر، داستان یا سوره قرآن را برای جمع بگوید؟ پس از اجابت درخواست والدین از سوی کودک، در اغلب موارد او با انبوهی از تشویق و تمجید از سوی اطرافیان مواجه می‌شود.

این تشویق و تمجید اغلب بالاتر از سطح کاری است که کودک انجام داده است. دو تغییر شخصیتی بزرگ در این میان در کودک روی می‌دهد، در گام اول او در مسیر رشد فکری خود متوقف می‌شود زیرا درمی‌یابد با کوچک‌ترین کار بالاترین تشویق را دریافت می‌کند. در گام دوم نیز این کار سبب خودشیفتگی کودک می‌شود. این کودک در آینده خود را بالاتر از هم‌سالانش تصور می‌کند و تنها و جدا افتاده از جامعه می‌شود.

البته پیش فرض این تغییرات‌شخصیتی استمرار این حرکات از سوی والدین است.

شباهت فضای مجازی با فضای حقیقی

تغییرات‌شخصیتی فوق‌الذکر در صورت انتشار تصاویر کودک در فضای‌مجازی نیز برای او رخ می‌دهد و متاسفانه عمق این فاجعه به مراتب بیشتر از دنیای حقیقی است، زیرا در یک مهمانی‌خانوادگی تنها اعضای نزدیک خانواده شاهد هنرنمایی کودک هستند، اما والدین با انتشار تصاویر و فیلم‌های کودک در فضای‌مجازی میلیون‌ها نفر را به حریم شخصی کودک خود راه داده‌اند.
بسیاری از والدین چشم انتظار تولد فرزند می‌مانند تا بتوانند هزاران عکس در صفحات‌مجازی از او به اشتراک بگذارند، این والدین دوربین به دست از دندان درآوردن کودک تا حمام کردن او را فیلم می‌گیرند و به هزاران نفر از طریق فضای‌مجازی نشان می‌دهند. بر اساس اعلامیه جهانی حقوق بشر، کودک نیز به اندازه یک انسان بالغ حریم شخصی قابل احترام دارد. علاوه بر این والدین گاهی فراموش می‌کنند این تصاویر در صورت راهیابی به اینترنت برای همیشه ماندگار می‌شوند.

هنگامی که نوجوانی در اینترنت شاهد فیلم‌ها یا تصاویری است که والدین از خرابکاری و شیطنت بچگانه او در کودکی به اشتراک گذاشتند دچار سرخوردگی و عدم اعتماد ‌به نفس می‌شود، به ویژه آنکه افراد او را در بزرگسالی توسط این فیلم‌ها شناسایی کنند. علاوه براین اگر والدین این کار را برای افزایش تعداد فالوورهای خود انجام داده باشند، کودک علاوه براین حس دچار احساس مورد سوءاستفاده قرار گرفتن از سوی والدین خود نیز خواهد شد. جزئیات و خصوصی‌ترین لحظات زندگی کودک بخشی از حریم‌خصوصی اوست، اما کودک آگاهی و درکی از این حریم ندارد و از قدرت دفاع از حریم‌‌شخصی خود نیز برخوردار نیست، بنابراین بازی با حریم‌شخصی کودک ظلم به او محسوب می‌شود.

اگر بیشتر خاطرات به‌یاد ماندنی و لذت‌بخش از مراحل رشد کودک خودتان را برای خود نگه دارید علاوه بر لذت بیشتری که از مرور آنها با فرزندانتان یا خانواده درجه اول خود می‌برید دیگر درگیر قضاوت‌های ناخوشایند احتمالی از سوی افراد بیگانه در فضای مجازی نمی‌شوید، قضاوت‌هایی مانند «چه بچه شیطون یا بی‌تربیتی دارید، بچه‌تون خیلی زشته، واقعا عکس این بچه ارزش انتشار تو فضای مجازی داره؟!، وای ماشالا چقد بچه‌تون خوشگل و شیرین‌زبونه، اسپند واسش دود کنید و…» اشتباه نکنید قضاوت آخر نیز به اندازه قضاوت‌های اول اثر منفی بر شخصیت کودک می‌گذارد و او را دچار خودشیفتگی و خودمحوری می‌کند. بنابراین دنیای کودکی فرزندانتان را کودکانه، پاک و بانشاط باقی بگذارید و آنها را دچار مسائل بزرگسالانه‌ای مانند خودشیفتگی، دغدغه مشهوریت، ترس و تشویش از دیده شدن همگانی و… نکنید.

برای کمک به کودک، از او عکس و فیلم بگیر!

فرای مسائل فوق‌الذکر، گونه‌ای دیگر از به اشتراک‌گذاری تصاویر کودکان، انتشار عکس یا فیلم کودکان نیازمند، فقیر و آسیب‌پذیر در فضای‌مجازی است. این کار به مراتب آثار روانی بیشتری از انتشار زندگی خصوصی کودکان شیرین‌زبان و در رفاه مالی را دارد. هیچ‌کمک مالی ارزش از دست رفتن آبروی یک کودک را ندارد. این کودک قطعا با انجام این کار از رفاه مطلق یا نسبی مالی برخوردار نمی‌شود اما قطعا در آینده‌ای نه چندان دور بارسنگین نگاه‌های سنگین و معنادار افراد جامعه را با خود به دوش می‌کشد. بنابراین افراد خانواده یا غریبه‌ها از معصومیت و مظلومیت ذاتی این کودکان سوءاستفاده نکنند.

کودکی را قربانی مشهوریت خودتان نکنید!

یک فعال حوزه کودک در ارتباط با سوء استفاده کودکان در فضای‌مجازی می‌گوید: این روزها استفاده از فضای‌مجازی به یک چالش جدی اجتماعی تبدیل شده است، افراد به درستی از فرهنگ درست و مقررات استفاده از آن آگاه نیستند و فرهنگ این رسانه‌های ‌مجازی به میزان قابل‌توجهی در میان افراد جامعه مبهم و ناشناخته است. مونیکا نادی می‌افزاید: بسیاری از افراد ناآگاهانه استفاده نامطلوب از این فضا می‌کنند و نمود آن در انتشار تصاویر و فیلم کودکان در صفحات مجازی قابل مشاهده است.

او تاکید می‌کند: به ویژه کودکان تحت‌شرایط سخت اقتصادی بیشتر از این حرکات رنج می‌برند. با نگاه اصولی به موضوع انتشار فیلم یا عکس کودکان این عمل خلاف منافع عالی کودکان تفسیر می‌شود.

نادی می‌افزاید: در واقع به نمایش کودکان در فضای‌مجازی و دیده شدن کودک مخل تامین منافع و حفظ حقوق آنهاست. بسیاری از والدین تصاویر کودکان خود را برای دیده شدن صفحات‌مجازی خود یا کودکانشان در اینترنت منتشر می‌کنند در حالی که آنها موظف به حفاظت از حریم‌خصوصی کودکان و مصون نگه‌داشتن آنها از هرگونه آسیب بیرونی هستند.

او تاکید می‌کند: متاسفانه فرهنگ غالب جامعه حس تملکی است که والدین نسبت به کودکان خود دارند و بنابر این حس به خود و دیگران اجازه ورود به حریم‌خصوصی کودکشان را می‌دهند بدون آنکه معایب و آسیب‌های احتمالی این اقدام را برای کودکشان در نظر بگیرند. او خاطرنشان می‌کند: پس از انتشار عکس و فیلم این کودکان در فضای‌مجازی، همگان به آنها دسترسی دارند بنابراین آنها شروع به انتشار گسترده عکس و فیلم کودکان می‌کنند و حریم شخصی کودکان در هم می‌شکند، هر چند کودک اکنون درک درستی از مفهوم حریم شخصی ندارد، اما والدین بدانند زمانی باید در قبال این کار به او پاسخ بدهند.

افراد برای دریافت کمک‌های مالی و معنوی بیشتر اقدام به توزیع گسترده عکس کودکانی می‌کنند که در شرایط دشوار اقتصادی یا اجتماعی قرار دارند، قصد آنها کمک به این کودکان است، اما در اغلب موارد این عمل بدون اجازه والدین این کودکان است و به منافع‌اجتماعی آنها آسیب جدی می‌زند. نادی می‌افزاید: بر اساس پیمان‌نامه حقوق کودک که جزو قوانین داخلی کشورمان است. والدین و سایر افراد در هنگام تصمیم‌گیری برای کودک باید منافع عالی او را در راس اهمیت قرار دهند. بر اساس این پیمان‌نامه کودکان حق حمایت و احترام را دارند و ماده 16 پیمان‌نامه صراحتا حق برخورداری کودکان از حریم خصوصی را به رسمیت شناخته است. بنابراین قانونگذاران داخلی ملزم به تصویب قوانینی شده‌اند که از کودکان در مقابل هر تهاجمی به حریم‌خصوصی آنها و خانواده‌هایشان دفاع کنند.

نادی تاکید می‌کند: به نظر می‌رسد انتشار گسترده تصاویر کودکان فقیر در فضای مجازی به دلیل جذب دلسوزی خلاف کرامت انسانی کودک است، زیرا میزان آسیب‌پذیری این کودکان زیاد است و انتشار تصاویر آنها این آسیب‌ها را تشدید می‌کند. نادی می‌افزاید: بر اساس قوانین‌ داخلی می‌توانیم انتشار تصاویر کودکان در فضای مجازی را زیرمجموعه‌ای از کودک‌آزاری روانی بدانیم و در قوانین ما هرگونه آزار روانی توسط اشخاص مختلف کودک آزاری روانی تلقی شده و جرم انگاری می‌شود.

همچنین برای آن مجازات تعیین شده است. بنابراین در نهایت شاید نمایش دادن تصاویر کودکان در فضای مجازی را به هر دلیل و باتوجه به آسیب‌های روانی وارده به کودک مشمول عنوان مجرمانه «کودک آزاری» بدانیم. به هر صورت، نکته حائز اهمیت ضرورت و الزام تامین حرمت و کرامت‌کودکان برای تمام افراد جامعه است و باید بر حفظ کرامت و حرمت کودکان در جامعه تاکید شود و آنها قربانی دیده شدن بیشتر افراد در فضای مجازی نشوند.

منبع: تیتر امروز