نقش شعر در رشد کودکان

به گزارش کودک پرس ، شعری را که از نظر اندیشه و تفکر، فضای عاطفی، دایره واژگان، استفاده از تخیل کودکانه و عناصر زندگی کودکانه با مخاطب خود در گروه سنی کودکان تناسب داشته باشد می‌توان شعر کودک نامید که در سیستم آموزشی ما دانش‌آموزان دوره ابتدایی را شامل می‌شود.

در این میان بهره گیری از وزن و قافیه و ریتم و موسیقی نیز دارای اهمیت و تاثیرگذاری است. نکته‌ای که از سوی بسیاری از شاعران کودک مغفول مانده این که به کارگیری عناصری مانند تخیل، عاطفه، زبان و اندیشه در شعر این گروه سنی باید طوری باشد که رسایی و روانی شعر را تحت الشعاع قرار ندهد و ذهن کودک هنگام خواندن به دنبال جست‌وجوی معنای حتی یک کلمه نباشد. این در حالی است که در شعر نوجوان از این ساده بودن کاسته می‌شود و بر جنبه آموزنده بودن و درگیرکردن ذهن نوجوان تکیه بیشتری می‌شود. هر چقدر شعر کودک چه در معنا و چه در صورت دارای پیچیدگی باشد، کودک را از لذت خواندن و شنیدن آن باز می‌دارد. بنابراین شاعر کودک باید هنگام سرایش شعر خود را به کلی فراموش کند و فقط به مخاطب ویژه خود با سطح آگاهی و دریافت منحصر به فرد وی بیندیشد.

از دیدگاه روانشناسان تقویت تفکر منطقی، تربیت حس و عاطفه کودک، کمک به شناخت عواطف خود و دیگران و توانایی کنترل هیجان‌ها و عواطف، توجه به عناصر حسی موجود در دنیای پیرامون، غنی سازی دایره واژگان، توجه به حواس پنج‌گانه، رساندن کودک به مرحله شنیدن و خواندن خلاق و ایجاد زمینه برای تقویت بیان شفاهی و مکتوب از جمله فواید خواندن شعر برای کودکان است.

سوالی که از سوی بسیاری از پدر و مادرها مطرح می‌شود سن مناسب خواندن شعر برای کودکان است.
کارشناسان معتقدند؛ از دوران جنینی می‌توان گوش کودک را با شعر آشنا کرد و مضامین بکر و مادرانه را از طریق زمزمه کردن برای او خواند. لالایی‌ مادرانه که تقریبا همه ما با آنها آشنایی داریم قالبی است که متاسفانه در سال‌های اخیر از نظر شاعران مغفول مانده است.

تفاوت شنیدن خلاق با شنیدن معمولی در این است که در شنیدن خلاق اندیشه، عاطفه و زبان کودک درگیر می‌شود و او زمانی به این مرحله از شنیدن می‌رسد که با آوا، معنا و مفهوم شعر ارتباط درستی برقرار کند.
برای رساندن کودک به این مرحله، انتخاب شعر مناسب سن واقعی کودک و توجه به روحیه و وضع عاطفی کودک لازم است. در مرحله بعد باید شرایط مناسب برای خوانش شعر از سوی کودک یا مربی فراهم شود به طوری که محرک‌های دیداری و شنیداری غیر مرتبط با شعر از محیط پیرامونی به طور کامل حذف شود و فضا فقط برای شعرخوانی مهیا باشد. همچنین کودک علاقه دارد بارها شعر برای او خوانده شود. بنابراین مربیان و اولیا باید تا زمانی که کودک‌ به شنیدن علاقه دارد برای او شعر بخوانند.

یکی از روش‌هایی که والدین و مربی باید در خصوص شعرخوانی برای کودکان به کار گیرند آن است که شعری بخوانند که در آن به رنگ، صدا و مزه اشیا نیز توجه شده باشد و از وی بخواهند که آن عناصر را در شعر پیدا کند؛آ چنان که در بعضی از شعرها به این امر توجه شده است. برای مثال کتاب «قار و قار و قار، قور و قور و قور» سروده «افسانه شعبان‌نژاد» نمونه خوبی در این خصوص است که در آن از صدای حیوانات استفاده شده است.

اشاره به این نکته ضروری است که باید برداشت یک کودک از شعر را با برداشت کودکی دیگر از همان شعر مقایسه کرد و علی القاعده مقایسه کودکان و بزرگسالان در زمینه فهم شعر کار درستی نیست. اما میزان درگیری کودک با هر یکی از جاذبه‌های شعر به تمرین او در شعرخوانی بستگی دارد. در این میان نمی‌توان منکر جاذبه‌های موسیقی در شعر شد چراکه هر کودکی در وهله اول با ظاهر و شکل اثر ارتباط برقرار می‌کند.

طیبه عباسی /شاعر و کارشناس آموزش ابتدایی

منبع: همشهری