ادبیات کودک و نوجوان؛ بستر شکوفایی نسل‌ها

به گزارش کودک پرس ، تفسیر و پژوهش های خبری ایرنا، به نگارش در آوردن کلیه مفاهیم مورد نیاز برای رشد فکری، روحی و اجتماعی کودکان و نوجوانان،‌ در قالب‌ های مختلف ادبی چون داستان، شعر، دل ‌نوشته و خاطره، ادبیات کودک و نوجوان محسوب می ‌شود.
از آنجا که این گونه ادبی با گسترش شناخت و رشد فکری و شخصیتی کودکان و نوجوانان ارتباط مستقیم دارد، تاثیرگذاری و کارآمد بودن آن همواره باید مورد توجه فعالان این عرصه از جمله پژوهشگران، نویسندگان، شاعران و تصویرگران کتاب کودک قرار گیرد.

** اهمیت شناخت مرزها در ادبیات کودک و نوجوان
در نگارش ادبیات کودک و نوجوان همواره مرزهایی وجود دارد که نویسندگان این حوزه باید به آن توجه نشان دهند. مهمترین اصل در رعایت این مرزها نوشتن برای کودکان و نوجوانان به منظور آگاهی رسانی، آموزش و ایجاد انگیزه در آنان است، نه نوشتن درباره کودکان و نوجوانان. این مهم اما گاه مورد توجه برخی نویسندگان معاصر قرار نمی گیرد. در نتیجه این روزها آثار بسیاری را شاهدیم که نه برای کودکان و نوجوانان بلکه در توصیف آنان است. تشخیص این مرزها به مهارت و تجربه نویسنده در نوشتن و عرصه ادبیات کودک وابسته است.

** نگاهی گذرا به تاریخ ادبیات کودک و نوجوان در ایران
ادبیات کودک و نوجوان در ایران در دوره های مختلف تاریخی همواره به گونه های متفاوتی وجود داشته است. این نوع از ادبیات از گذشته های دور، در قالب شکل فولکلور آن، با قصه‌ های مادر بزرگ‌ ها در فرهنگ شفاهی مردم ظهور یافت. ادبیات کودکان در آثاری چون «کلیله و دمنه»‌ و «مثنوی» مولانا اندیشمندانه شد و بعدها به لحاظ فرمی، از سوی تعداد دیگری از نویسندگان قوام گرفت و در نهایت به دست نویسندگان معاصر ما توسعه پیدا کرد.
در دوران معاصر اما می توان سال های 1340 تا 1357، یعنی دوره ای را که در آن «کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان» و «شورای کتاب کودک» تاسیس شد و نهادهایی مانند کتابخانه ها شکل گرفت، نقطه عطفی برای ادبیات کودک و نوجوان دانست. مختصات این دوره منجر به تحول در آموزش و پرورش و ادبیات مربوط به کودکان شد.

اگرچه در آن سال ها و نزدیک به یک دهه بعد از آن شاهد پیشرفت و شکوفایی ادبیات کودک و نوجوان بودیم، در سال های اخیر فعالان این عرصه به دلایل گوناگون تا اندازه ای از تولید آثار فاخر و به واقع تاثیرگذار برای کودکان و نوجوانان بازمانده اند. ادبیات کودک و نوجوان، امروز از چالش های بسیاری رنج می برد و برای دستیابی به جایگاه شایسته تر بی شک نیازمند توجه و تلاش‌ بیشتر متولیان و فعالان این حوزه است.

** چالش ها و راهکارهای ادبیات معاصر کودک و نوجوان 
در بررسی و مطالعه آثار سال های اخیر در حوزه ادبیات کودک و نوجوان یکی از چالش های مشهود، غفلت از تولید کتاب ‌های جدی و ارزشمندِ ادبیات کودک و سری‌ کاری و کتاب‌ سازی برخی نویسندگان است که گاه با انگیزه های مالی و گاه با هدف رکورد زنی در کارنامه آثار نویسنده صورت می گیرد؛ رویکردی که به ادبیات معاصر کودک و نوجوان آسیب های جدی رسانده است.
دیگر چالش موجود که بسیاری از نویسندگان حوزه کودک از آن گلایه مندند، برخورد انتخابی و سلیقه ای مسوولان با نویسندگان حوزه کودک و نوجوان و آثار آنان است به گونه ای که به عنوان مثال تنها آثار برخی نویسندگان خاص در کتاب های آموزشی کودکان و نوجوانان استفاده می ‌شود.
ممیزی نیز یکی دیگر از چالش ها به شمار می رود که همچون عرصه ادبیات بزرگسال، گاه دامن ادبیات کودک و نوجوان را نیز می گیرد و فعالان این حوزه را به دردسر می اندازد. در همین ارتباط باید یادآور شد که شورای کتاب کودک و نوجوان ایران به عنوان یک نهاد مستقل ادبی که حدود پنج دهه از تاسیس آن می گذرد، هم اکنون اختیار چندانی در ارزشیابی آثار نویسندگان جهت چاپ و انتشار آنها ندارد و وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی تنها مرجع ارزشیابی و انتخاب این آثار به شمار می رود.

فراگیر نبودن امر مطالعه در ایران اما چالش دیگری در مسیر رشد ادبیات کودک و نوجوان است که می توان از آن به عنوان چالشی بنیادین یاد کرد چرا که ادبیات کودک و نوجوان به واسطه داشتن مخاطبان اندک نمی تواند چندان تاثیرگذار شده و موج اجتماعی ایجاد کند.
رفع چالش های موجود در مسیر توسعه ادبیات کودک و نوجوان بی تردید می تواند به ارتقا و شکوفایی این حوزه و همراستا با آن به رشد سطوح آموزشی و تربیتی در کودکان و نوجوانان بیانجامد و بذرهای آگاهی و خلاقیت در نسل های آتی را بارور سازد.

بی شک توجه هر چه بیشتر به حوزه ادبیات کودک و نوجوان و حمایت از فعالان و نویسندگان ماهر و متخصص در این حوزه امری است که راهگشای نسل ها بوده و با بیدار کردن خلاقیت و افزایش دانش، بینش و اعتماد به نفس در کودکان و نوجوانان مسیر زندگی را آنگونه که شایسته است به آنان می اموزد.

ادبیات کودک و نوجوان برای نیل به این هدف، باید بتواند ضمن برخورداری از حمایت بیشتر مسوولان و متولیان، به عنوان یک رسانه تاثیرگذار بیش از پیش وارد عرصه شود.

منبع: ایرنا