مراحل شکل‌گیری تکلم کودک و نشانه‌های تاخیر گفتاری

به گزارش کودک پرس ، با گذشت چند ماه از تولد کودک و ایجاد اصوات توسط او برای برقراری ارتباط با دیگران و محیط اطراف، والدین مشتاقانه در انتظار گفتن کلمات توسط کودکشان هستند اما این اتفاق گاهی در بازه زمانی‌ای که والدین انتظار دارند نمی‌افتد. دیر حرف زدن کودک و تاخیر کلامی و زبانی از جمله مواردی است که اغلب سبب نگرانی والدین می‌شود. مساله‌ای که وجود مشکلی حاد و یا ناتوانی ذهنی و فکری را در تصور آنها محتمل کرده و تشویش و دلهره را در وجودشان می‌نشاند. شناخت روند تکلم درکودکان و دانستن قوانین کلی در مورد خصوصیات یک کودک سالم می‌تواند تا حدی نگرانی‌های بی‌دلیل والدین را برطرف کند و یا در صورت وجود مشکل، تشخیص و روند درمان را تسریع کند.

روند تکلم یک کودک سالم
‌کودکان تا قبل از 12 ماهگی باید بتوانند نشانه‌‌هایی را از خود بروز ‌دهند که نشان‌‌دهنده استفاده از صداها برای ایجاد ارتباط با محیط اطراف باشد. اولین مراحل پیشرفت گفتاری، ایجاد صداهای نامفهوم توسط کودک است. درحدود 9 ماهگی او ردیف کردن صداها را شروع می‌‌کند و سعی دارد تا آواهای مختلف را به هم پیوند ‌دهد و کلماتی مثل «ماما» و «بابا» را (بدون این‌که واقعا معنای دقیق این کلمات را بداند)‌ بیان کند.
قبل از 12 ماهگی،‌ کودک باید به صداها توجه نشان دهد. کودکانی که نسبت به صداها عکس‌العمل نشان نمی‌دهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند.

بین 12 تا 15 ماهگی کودکان باید محدوده وسیعی از اصوات کلامی را به کار ببرند و حداقل یک یا چند کلمه صحیح را بیان کنند (نه فقط ‌ماما‌ و ‌بابا‌)‌. کلماتی مثل «توپ» از کلمات ابتدایی‌ است که کودک قادر به گفتن آن است. فرزند شما باید همچنین قادر به فهم و انجام دستورات باشد‌.
‌کودک باید تا 18 ماهگی دامنه لغاتی در حد 20 کلمه داشته باشد و تا 2 سالگی قادر باشد حدود 50 کلمه یا بیشتر را بیان کند؛ به کودک باید یاد داده شود که دو کلمه را با هم ترکیب کند مثل «مامان رفت». توجه داشته باشید یک کودک 2 ساله قادر به انجام دستورات دو قسمتی است (مثلا لطفا عروسکت را بردار و لیوانت را به من بده.)‌
بین 2 تا 3 سالگی ‌والدین اغلب شاهد یک تحول اساسی در صحبت کردن کودک خود هستند. دامنه لغات کودک به یکباره افزایش می‌‌یابد و او می‌‌تواند 3 کلمه یا بیشتر را با هم ترکیب کرده و جمله بسازد. درک کودک نیز در این سنین افزایش می‌‌یابد. تا سن 3 سالگی کودک شروع به فهم این مطلب می‌‌کند که «آن وسیله را روی میزبگذار» با «آن وسیله را زیر تخت بگذار» چه تفاوتی با هم دارند. در این دوران کودک همچنین باید شروع به تشخیص رنگ‌ها و درک صفت‌‌ها کند‌.

نشانه‌های وجود مشکل احتمالی
‌والدین در صورت مشاهده‌ هر‌یک از نشانه‌های زیر که اغلب نشانه‌ای بر وجود مشکل در تکلم ‌گفتار کودک است باید بلافاصله به یک متخصص مراجعه کنند.
والدین باید نسبت به کودکی که به صداها پاسخ نمی‌‌دهد یا نمی‌‌تواند با در‌ آوردن صدا، منظور خود را برساند، دقیق باشند. بین 12 تا 24 ماهگی اگر در کودک موارد زیر مشاهده شد باید برای درمان وی دست به کار شد.
‌استفاده نکردن از اشاره و ادا مثل تکان دادن دست در هنگام خداحافظی تا 12 ماهگی،‌ استفاده از ایماء و اشاره در ارتباطات به جای به کارگیری کلمات تا 18 ماهگی، داشتن مشکل در تقلید صدا تا 18 ماهگی و داشتن مشکل در فهم درخواست‌‌های کلامی ساده و انجام آنها از جمله مواردی است که والدین باید به دقت آن را بررسی کنند. قبل از 12 ماهگی،‌ کودک باید به صداها هم توجه نشان دهد‌. کودکانی که نسبت به صداها عکس‌‌العمل نشان نمی‌‌دهند ممکن است دچار مشکلات شنوایی باشند. همچنین در صورت بروز برخی علایم در کودکان بالای دو سال باید آنها را تحت نظر متخصص قرار داد.

اگر کودک بالای دو سال فقط می‌‌تواند کلمات و عکس‌‌العمل‌‌ها را تقلید کند و قادر به تولید کلمات یا اصطلاحات به‌طور خود‌آگاهانه نیست یا  اگر فقط قادر به بیان صداها و کلمات خاص و تکراری است و نمی‌‌تواند از گفتار برای ارتباط بیشتر استفاده کند باید این مشکل کودک را جدی گرفت. همچنین کودکی که در این سن نمی‌‌تواند دستورات ساده را بفهمد و اجرا کند یا تن صدای نامتعارفی دارد (مثلا صدای خشن و گوشخراش یا صدای تو دماغی دارد) باید تحت درمان قرار بگیرد. والدین باید حدود نیمی از گفتار کودک خود را در 2 سالگی متوجه شوند و در 3 سالگی حدود سه‌چهارم آن را بفهمند، تا 4 سالگی کلام کودک باید تقریبا به‌طور‌کامل فهمیده شود حتی به وسیله افرادی که او را نمی‌‌شناسند. اگر گفتار کودک نسبت به سنش، قابل‌فهم نباشد والدین باید برای درمان به متخصص گفتاردرمانی مراجعه کنند.

راه‌هایی برای پیشگیری و درمان
پیشرفت در گفتار علاوه بر طبیعت کودک و آموخته‌‌ها و تربیت، تحت تاثیر عواملی چون ژنتیک و محیط اطراف نیز قرار دارد. وقتی والدین فهم بهتری از دلیل حرف نزدن کودک خود داشته باشند، می‌توانند راه‌‌هایی را برای بهبود رشد گفتاری او یاد بگیرید. پس والدین باید حتی در دوران نوزادی فرزند خود زمان زیادی را به برقراری ارتباط با او اختصاص دهند. چنانچه در گفتار، زبان، شنوایی یا در رشد کودک مشکلاتی وجود داشته باشد، مداخله سریع والدین کودک می‌‌تواند به او کمک کند.
حرف زدن با کودک، شعر خواندن برای او، کتاب خواندن، تشویق او برای تقلید صداها و اشارات از مهم‌ترین توصیه‌هایی است که متخصصان برای والدین بر آنها تاکید دارند.
خواندن کتاب برای کودک را از 6 ماهگی یا حتی زودتر آغاز کنید. کتاب‌‌هایی که مناسب سن اوست و دارای تصاویری است که او را تشویق به تماشای آنها می‌‌کند تهیه کنید. کم‌کم سعی کنید به تصاویر اشاره کنید و نام آنها را بیان کرده و او را به این کار تشویق کنید. سپس می‌‌توانید به‌صورت شعر‌وار برای او کتاب بخوانید.

با او در طی روز صحبت کنید. مثلا اسم میوه‌‌ها را در مغازه میوه‌فروشی به او بگویید. به او توضیح دهید که در حین درست کردن غذا یا تمیز کردن خانه چه می‌کنید، به اشیاء منزل اشاره کنید.
در حین رانندگی نظر او را به صداهای اطراف خود جلب کنید. از او سوالاتی بپرسید و پاسخ‌‌های او را تصدیق کنید (حتی اگر فهم آنها سخت باشد.)
منظور خود را به صورت ساده بیان کنید اما هرگز از کلام بچگانه استفاده نکنید و سعی نداشته باشید تا با لحن یک کودک صحبت کنید.
هر‌چه زودتر به مشکلات گفتاری کودک خود پی ببرید، بهتر می‌توانید او را درمان کنید. شما در قبال فرزند خود مسوول هستید. با کمک گرفتن به‌موقع از متخصص و وقت گذاشتن، کودک شما در آینده قادر به برقراری ارتباط مناسب با شما و دنیای اطراف خواهد بود.
بلافاصله پس از تشخیص مشکل کودک خود را تحت نظر متخصص گفتاردرمانی قرار دهید‌. اگر او تشخیص داد که کودکتان نیاز به درمان دارد، نقش شما در این زمینه بسیار حیاتی است. متخصص به شما می‌‌آموزد که چگونه در خانه با کودک خود تمرین کنید تا مهارت‌‌های گفتاری او را بهبود ببخشید.
 

منبع: مجله سلامانه