مهجور ماندن تئاتر کودک و نوجوان ایران در عرصه بین‌الملل

به گزارش کودک پرس ، چاپ نمایشنامه‌های بنیانگذار تئاتر کودک و نوجوان، برگزاری جشن صدسالگی تئاتر کودک و نوجوان ایران، تدوین تاریخ شفاهی یک سده تئاتر کودک و نوجوان ایران، افتتاح موزه‌ برای تئاتر عروسکی، فعالیت و همکاری بنیاد نمایش کودک با رویدادهای تئاتری، جریان «نمایش خلاق» و تربیت مربیان همه از فعالیت‌های بنیاد نمایش کودک است که در گفت‌وگویی با داود کیانیان مدیر این بنیاد،درباره‌ی آنها صحبت شده است.

تدوین تاریخ شفاهی یک سده تئاتر کودک و نوجوان ایران

داوود کیانیان مدیر بنیاد نمایش کودک درباره جدیدترین فعالیت این بنیاد تئاتری اظهار کرد: یکی از موفقیت‌هایی که امسال نصیب بنیاد نمایش کودک شد، کلید خوردن تئاتر شفاهی کودکان و نوجوانان با همکاری مرکز اسناد و کتابخانه ملی است. این یک پروژه تاریخی و ملی خواهد بود. در این پروژه ما با پیشکسوتان تئاتر کودک و نوجوان از آغاز تا امروز مصاحبه خواهیم کرد و آنهایی را که در قید حیات نیستند از طریق پژوهشگرانی که درباره آنها کار کرده‌اند، دنبال خواهیم کرد و سپس آن بخش‌ها را تنظیم و سندسازی می‌کنیم.

این کارگردان تئاتری اضافه کرد: این پروژه که قرار است در بخش‌های مختلفی انجام شود، در فاز اول تاریخ شفاهی تئاتر کودک و نوجوان از ۲۰ نفر از شخصیت‌هایی که در این زمینه کار کرده‌اند مصاحبه خواهد شد و در فازهای بعدی این مصاحبه‌ها ادامه پیدا می‌کند تا تاریخ شفاهی تکمیل شود. البته ما به تنهایی نمی‌توانستیم این کار را انجام دهیم و می‌بایست نهاد معتبری از ما حمایت می‌کرد که با استانداردهای این کار نیز آشنا باشند. به همین دلیل مرکز اسناد و کتابخانه ملی که نزدیک ۲۶ سال است در زمینه تاریخ شفاهی ایران فعالیت و مستندسازی می‌کند بهترین گزینه بود.

او گفت: روال بر این است که بعد از گرفتن مصاحبه‌ها چه به صورت صوتی و چه به صورت تصویری، این اطلاعات آرشیو می شود. پس از پیاده‌سازی فایل‌ها از تمام آنچه که گفته شده خلاصه‌ای از آنها به صورت کتاب منتشر خواهد شد تا در دسترس عموم قرار بگیرد. مصاحبه‌ها نیز در آرشیو مرکز اسناد نگهداری خواهد شد تا برای پژوهشگران تاریخ تئاتر کودک و نوجوان مورد استفاده قرار بگیرد.

کیانیان با اشاره به اینکه “تاکنون در زمینه تاریخ شفاهی تئاتر کودک و نوجوان اثری نداشتیم که به مرحله چاپ رسیده باشد” گفت: یک پایان‌نامه از دکتر وفاداری وجود دارد که چاپ نشده است، و کتاب چند جلدی تاریخ ادبیات کودک و نوجوان که توسط محمدهادی محمدی و زهره قایینی گردآوری شده که در بخش‌هایی به تئاتر کودک و نوجوان و به ویژه ادبیات نمایشی کودک و نوجوان پرداخته‌اند که ما در این مستندسازی‌ها حتما از آن استفاده خواهیم کرد. مرکز اسناد و کتابخانه ملی کمک بسیاری به ما کردند تا این کار انجام شود. به گفته خودشان، این اولین تفاهمنامه‌ای است که بین دو نهاد برای انجام تاریخ شفاهی بسته شده است و خوشبختانه این تفاهمنامه در آستانه صدمین سال تئاتر کودک و نوجوان منعقد شد.

وی درباره بازه زمانی و مراحل انجام این پروژه توضیح داد: فکر می‌کنم این پروژه در حدود یک سال و نیم طول بکشد زیرا فقط هفته‌ای یک مصاحبه انجام می‌شود. گاهی هم ممکن است مصاحبه‌ها طولانی‌تر شود و در چند جلسه به اتمام برسد. بنابراین تمام مسائلی را که در این زمینه وجود دارد را سندسازی خواهیم کرد و در واقع صد سال تجربه در این سلسله مصاحبه‌ها بیان خواهد شد. تمام افرادی که قرار از آنها مصاحبه شود هنرمندانی هستند که در زمینه تئاتر کودک و نوجوان کار کرده‌اند، این فعالیت یا به صورت اجرای نمایش بوده یا نوشتن نمایشنامه، یا تحقیقاتی در این زمینه انجام داده اند و یا حتی جدا از تئاترهایی که روی صحنه برده‌اند، تئاتر تلویزیونی نیز تولید کرده‌اند. بنابراین همه این افراد گنجینه تئاتر کودکان و نوجوانان ما هستند و باید با آنها صحبت و اطلاعاتشان گردآوری شود.

امضای تفاهم‌نامه صد سال تاریخ شفاهی تئاتر کودک در ایران در مرکز اسناد وکتابخانه ملی ایران
برگزاری جشن صدسالگی تئاتر کودک و نوجوان ایران

در ادامه کیانیان درباره ویژگی‌های بنیاد نمایش کودک و دیگر فعالیت‌های این موسسه، توضیح داد: بنیاد نمایش کودک در پی ایجاد کارهای بنیادین برای تئاتر کودک و نوجوان در ایران است؛ ما یک نهاد رسمی و مردمی هستیم. این بنیاد بودجه خاصی ندارد و سرمایه‌اش فقط پژوهشگران و اتاق فکری است که پیشکسوتان تئاتر کودک و نوجوان آن را تشکیل می‌دهند. در بنیاد نمایش کودک اشخاصی چون یدالله آقاعباسی، یدالله وفاداری، عباس جهانگیریان، مسلم قاسمی، منوچهر اکبرلو، حسین فدایی، منصور خلج، فائزه فیض شیخ‌الاسلام و بنده، فعالیت داریم .

وی با تاکید بر اینکه امسال صدمین سال تئاتر کودک و نوجوان در ایران است، یادآور شد: از دیگر فعالیت‌های این بنیاد، برنامه جشن‌ها و بزرگداشت صد سالگی تئاتر کودک و نوجوان در ایران است. امسال ما در سالگرد صد سالگی تئاتر کودک و نوجوان در ایران قرار داریم و بنیاد از سه سال پیش این اقدام را آغاز کرد و با نهادهایی که مرتبط با تئاتر کودک و نوجوان هستند هماهنگی انجام داد و موفق شد برای اولین بار در ۱۶ اسفندماه سال ۱۳۹۵ تمام نهادهایی که در ارتباط با تئاتر کودک و نوجوان فعالیت دارند مثل مرکز هنرهای نمایشی، حوزه هنری، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، آموزش و پرورش، سازمان فرهنگی و هنری شهرداری و انجمن تئاتر کودک و نوجوان خانه تئاتر در کنار هم جمع شویم و به استقبال صدمین سال تئاتر کودک و نوجوان در ایران یا همان آغاز قرن دوم تئاتر کودک و نوجوان برویم.

این عضو بنیاد نمایش کودک با انتقاد از همراهی نکردن بعضی از مسئولین از انجام چنین پروژه‌هایی گفت: اکثرا وقتی با مسئولین در هر زمینه‌ای مثل برگزاری جشن صد سالگی تئاتر صحبت می‌شود و پیشنهادهایی به آنها می‌دهیم اصلا توجهی به آن نمی‌کنند. ما پیشنهاد داده بودیم که می‌توانیم برای پیشکسوتان این حوزه بزرگداشت‌ها و نکوداشت‌هایی برگزار کنیم، نمایشگاه کتاب تئاتر کودک و نوجوان برگزار کنیم، نمایشگاه عروسک داشته باشیم، سمینار راه اندازی کنیم و… اما تا ما این‌ها را می‌گوییم، پاسخ را می‌شنویم که “بودجه نداریم”. به همین دلیل ما مجبور می‌شویم پا پس بکشیم زیرا امکاناتی در اختیارمان نیست.

کیانیان ادامه داد: ما به تمام نهادهای مربوطه نامه نوشته‌ایم و از آنها خواستیم امسال روی تمام بروشورها و پوسترهای تئاتر کودک و نوجوان این جمله نوشته شود: «صدمین سال تئاتر کودک و نوجوان را گرامی می‌داریم.» تا از این طریق معلوم شود که امسال صدمین سال تئاتر کودک و نوجوان در ایران است. در ذیل این نامه به همه پیشنهاد دادیم که ما امسال برنامه‌های زیادی برای جشن صدمین سال تئاتر کودک ونوجوان داریم. پیشنهاد اصلی ما در سال ۹۵ این بود که بیایید همه باهم دست به دست هم دهیم و این برنامه را با شکوه برگزار کنیم. اما متاسفانه به نظر می‌رسد ما در زمینه فعالیت‌های گروهی و جمعی با مشکل مواجه هستیم و معمولا به صورت فردی و موازی کاری این اتفاقات بیشتر رقم می‌خورد.

وی همچنین با تاکید بر پیشینه طولانی تئاتر کودک و نوجوان در ایران ، یادآور شد: ما نسبت به خیلی از کشورهای دیگر که ادعای سابقه در تئاتر کودک و نوجوان دارند، وضعیت بهتری داریم. اما وقتی در جشنواره‌های بین المللی شرکت می‌کنیم از ما سوال می‌کنند که مگر شما تئاتر کودک و نوجوان هم دارید؟ این در حالی است که ما در تمام رشته‌های تئاتر کودک و نوجوان بسیار فعال هستیم. بدنه جامعه ما به تئاتر و تئاتر کودک بسیار علاقه‌مند است و نهادهای خصوصی هم به این خواسته‌ها پاسخ خوبی داده اند. اما نهادهای دولتی یا وابستگان به دولت از این صف عقب مانده‌اند چون جزو اولویت‌هایشان نیست. اگر همه دست به دست دهند و یک جشن بزرگ برگزار کنند، غوغایی به پا خواهد شد. این بنیاد فقط می‌تواند نقش ایده‌دهی داشته باشد و متاسفانه در این میان چیزی که خریدار ندارد، ایده‌های فکری است.

افتتاح موزه‌ برای تئاتر عروسکی

این کارگردان تئاتر با تاکید برلزوم افتتاح یک موزه برای تئاتر کودک و نوجوان ایران اظهار کرد: امیدواریم در این مسیر نهادهای مربوطه به ما کمک کنند تا موزه تئاتر کودک و نوجوان را هم تاسیس کنیم و بتوانیم منابع مکتوب، تصویری، کتاب، بروشور، پوستر، نمایش‌نامه، ماسک، دکور و … را که در حال از بین رفتن هستند در آنجا جمع‌آوری کنیم. سال‌هاست بر سر افتتاح این موزه بحث است . ما که از خودمان بودجه‌ نداریم. شهرداری یا سازمان گردشگری می‌توانند مکانی را در اختیار این موزه قرار دهند و ازین طریق به مانایی و گسترش تئاتر کودک و نوجوان ایرای کمک‌ نمایند.

او افزود: افتتاح موزه‌ای برای تئاتر عروسکی یکی از درخواست اصلی ماست. زیرا با این شرایط، صد سال تاریخ تئاتر کودک و نوجوان ما در حال از بین رفتن است. ما ماسک‌ها، عروسکهای سنتی و مدرن, کتاب و … داریم که اکنون شرایط خوبی ندارند و اگر از آنها مراقبت نشود از بین می‌روند. پیشکسوتان این حوزه نگران این هستند که بعد از مرگ‌شان چه بلایی بر سر این مستنداتشان خواهد آمد و به چه کسی و کجا می‌توانند آنها را بسپارند. این درد بزرگی است که ما یک جایی نداریم که بتوانیم آثارمان را آرشیو کنیم. اگر نبود کمک یک خیر فرهنگی پروژه ی تاریخ شفاهی نیز می توانست انجام نشود. حال که با کمبود بودجه دولتی در این زمینه ها مواجهیم، مناسب است خیرین فرهنگی آستین بالا بزنند و این پروژه‌ها را یاری کنند.

چاپ نمایشنامه‌های بنیانگذار تئاتر کودک و نوجوان

این کارگردان پیشکسوت تئاتری با اشاره به دیگر فعالیت‌های این بنیاد تئاتری اظهار کرد: از فعالیت‌های اصلی این بنیاد می‌توان به بخش پژوهشی آن اشاره کرد؛ یکی از پژوهش‌هایی که در این بنیاد انجام شده، چاپ نمایشنامه‌های جبار باغچه‌بان بنیانگذار تئاتر کودک و نوجوان در ایران، است. این کتاب حدود دو سال پیش منتشر و در جشنواره تئاتر کودک و نوجوان همدان از آن رونمایی شد.

وی اضافه کرد: این بنیاد برای بنیانگذار تئاتر کودک و نوجوان ایران جبار باغچه بان با پژوهشگاه میراث فرهنگی و گردشگری تفاهم‌نامه‌ای امضا کرده‌ است و آنها قرار است سه نمایشنامه‌ای که جبار باغچه‌بان در سال ۱۳۱۲ برای کودکان و نوجوانان نوشته است به همان صورت در شیراز به دست نشر بسپارند. متاسفانه این فرد و خانواده او به فراموشی سپرده شده‌اند.

کیانیان در عین حال گفت: خوشبختانه پروانه باغچه‌بان دختر جبار باغچه‌بان در قید حیات است، اما کسی توجهی به او ندارد. ناگفته نماند که مرقد جبار باغچه‌بان، آغازگر این هنر نمایشی نیز در تنهایی و غربت فرو رفته و کسی از مزار او نیز آگاه نیست. مایی که با گذشته خود چنین بیگانه‌ایم، چگونه می‌خواهیم آینده کودکان خود را بسازیم؟

اعضای بنیاد نمایش کودک

فعالیت و همکاری بنیاد نمایش کودک با رویدادهای تئاتری

این عضو بنیاد نمایش کودک درباره نحوه فعالیت و همکاری این بنیاد با رویدادهای تئاتری توضیح داد: بنیاد نمایش کودک به دو شکل با جشنواره‌های مرتبط با تئاتر کودک و فعالیت هایی که در این زمینه صورت می گیرد همکاری می‌کند. یک: اینکه، معمولا اعضای بنیاد نمایش در بخش داوری یا کارشناسی این جشنواره‌ها حضور دارند.

دومین شکل همکاری ما به این صورت است که حضور فردی نداریم اما رصد می‌کنیم که فعالیت‌ها چگونه انجام می‌شود و به نوعی با آنها در ارتباطیم و به کسانی که در این حوزه‌ها فعالیت‌ می‌کنند در جهت رشدشان پیشنهاداتی ارائه می‌دهیم. گاهی اوقات این پیشنهادات پذیرفته می‌شود و گاهی نیز با سیاست‌های آنها همسو نیست و پذیرفته نمی‌شود. پیشنهادات ما فقط دوستانه و کارشناسانه است.

جریان «نمایش خلاق» و تربیت مربیان

کیانیان با اشاره به دیگر فعالیت‌های این بنیاد گفت: یکی دیگر از فعالیت‌های ما که به تازگی جلسه هشتم آن تشکیل شد، دورهمی است به نام «نمایش خلاق» که دو دهه است در ایران فعال شده و بیشتر مهدهای کودک و مدارس به خصوص مدارس خصوصی کلاس‌هایی را به آن اختصاص داده‌اند. نمایش خلاق که در آموزش و پرورش و کتابخانه‌های کانون پرورش فکری نیز جریان دارد. نیاز به معلم، مربی و کتاب آموزشی دارد. اکنون موسسات خصوصی از نهادهایی چون آموزش و پرورش جلو افتاده‌اند. به همین دلیل وقتی کمیت‌ها توسط نهادهای خصوصی رشد می‌کند، مساله اقتصادی مهم می‌شود و ممکن است از کیفیت کار کاسته شود و مثلا مربی بدون آموزش مشغول به این کار شود. در اینجا بنیاد نمایش اقدام به برگزاری دورهمی‌هایی به صورت ماهانه برای مربیان «نمایش خلاق» کرد تا ازین طریق مربیان تجربیات خود را در اختیار هم قرار دهند تا به این وسیله گام‌هایی به استانداردها این فعالیت نزدیک‌تر شویم.

دورهمی «نمایش خلاق» در بنیاد نمایش کودک

کانون پرورش فکری، متولی تئاتر کودک و نوجوان در ایران بود

این کارگردان پیشکسوت درباره فعالیتهای کانون پرورش فکری برای ارتقا این حوزه نمایشی گفت: کانون بعد از مدت‌ها در حال برگزاری کارگاهایی برای نوجوانان و کودکان است که جای خوشحالی دارد. چرا که امسال تابستان بعد از مدتها بی تحرکی و خاموشی در زمینه ی تئاتر نوجوانان، اقدام به برگزاری کلاس‌‎های هنری در بخش کارگردانی، بازیگری، موسیقی و … کرده است. روزگاری کانون متولی تئاتر کودک در ایران بود اما تغییر مدیران در سازمان‌های مختلف از مشکلات بزرگی است که ما با آن دست و پنجه نرم می‌کنیم. این تعویض مدیریت‌ها تبعات منفی و مثبت زیادی به همراه دارد که معمولا منفی‌های آن بیشتر است.

وی در پایان گفت: پرداختن به تئاتر کودک یکی از وظایف اصلی کانون پرورش فکری است که با برگزاری چنین کارگاه‌هایی آنها نشان دادند که به این حوزه نیز توجه کرده اند. چنان که به تازگی یک مرکز تخصصی تئاتر کودک و نوجوان توسط کانون پرورش فکری در مشهد افتتاح شد و این نشان می‌دهد که اکنون کانون در این حوزه‌ها نیز فعال تر شده و تئاتر را بیشتر مورد توجه خود قرار داده است.