شکوفایی اندیشه‌های پویا با ارتقای ادبیات کودک و نوجوان

به گزارش کودک پرس ، کودکان و نوجوانان جزو سرمایه های ملی هر کشوری به شمار می روند. برخورداری از برنامه های رسمی و غیررسمی در ارتباط با چگونگی تعلیم و تربیت آنها از جمله سیاست هایی است که باید مسوولان آنها را در صدر برنامه های خود قرار دهند. ادبیات کودکان و نوجوانان نیز به عنوان یکی از ابزارهای تربیت غیررسمی با توجه به تامین نیازهای جسمی، روحی و عاطفی تاثیرهای مهمی از خود بر جای می گذارد. بهره مندی از ادبیات به منظور تقویت مطالعه و چگونگی به کارگیری آن در ایجاد آرامش و به عنوان وسیله ای برای کسب تجربه های جدید، راهکاری کارآمد به شمار می رود که همواره در کانون توجه و بررسی کارشناسان قرار دارد.

پیدایش ادبیات را می توان با فرهنگ عامه مرتبط دانست که شامل ترانه ها، افسانه ها، داستان ها و … می شود و از تخیل و اندیشه انسان در زمان های گوناگون سرچشمه می گیرد. شناخت و برقراری ارتباط با محیط اطراف، شناسایی خویشتن، احترام به اصالت انسان، ایجاد علاقه به مطالعه، افزایش عاطفه و احساس از جمله اهداف آمادگی کودکان و نوجوانان برای ورود به دنیای ادب و فرهنگ محسوب می شود که در آن حس و حال کودکانه حاکم و به زبان و نثری مناسب نوشته شده و همراه با تصاویر است.

توجه به حوزه ادبیات کودک سبب شد تا در دهه 40 خورشیدی شورای کتاب کودک، فعالیت خود را آغاز کند و مدتی بعد کانون پرورش فکری کودک و نوجوان تشکیل شود. ادبیات کودک و نوجوان پس از پیروزی انقلاب اسلامی در میان جامعه اهمیت بیشتری پیدا کرد و این موضوع سبب شد تا شورای فرهنگ عمومی، 18 تیر سالروز درگذشت «مهدی آذریزدی» نویسنده پیشکسوت ادبیات کودک و نوجوان را «روز ادبیات کودکان و نوجوانان» نامگذاری کند.

آذریزدی در ۱۳۰۰ خورشیدی در یزد متولد و آشنایی وی با حوزه شعر و ادب با کار در یک کتابفروشی همراه شد. این نویسنده پس از آن که قصه‌ای از «انوار سهیلی» در چاپخانه توجه‌ او را به خود جلب کرد، به فکر ساده‌نویسی قصه برای کودکان افتاد و این مهم زمینه‌ساز نگارش نخستین جلد «کتاب قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب» شد.

این نویسنده‌ تاریخ ادبیات کودک و نوجوان ایران در مجموع بیش از 20 عنوان کتاب برای این قشر از جامعه نوشته و از خویش آثاری همچون «قصه‌های خوب برای بچه‌های خوب، قصه‌های تازه از کتاب‌های کهن، قند و عسل، گربه‌ ناقلا و گربه تنبل» را به یادگار گذاشته است.

پژوهشگر گروه اطلاع رسانی ایرنا به مناسبت «روز ادبیات کودکان و نوجوانان» با «حمیدرضا نویدی‌مهر» مولف، پژوهشگر، مدیرگروه ادبیات کودک و نوجوان دانشگاه بین‌المللی امام رضا(علیه‌السلام) و استاد زبان و ادبیات فارسی به گفت وگو پرداخته است.

** رشد استعداد کودکان و نوجوانان با ادبیاتی غنی
ادبیات کودکان و نوجوانان در پرورش رشد و استعداد کودکان و نوجوانان نقش بسیار مهمی دارد که این مقوله ضرورت توجه به کیفیت مطالب منتشر شده از طرف نویسندگان و ناشران را نشان می دهد. باید به حوزه ادبیات کودک و نوجوان نگاهی مستقل داشت زیرا تحلیل و ارزیابی دقیق وضعیت تالیف و ترجمه در هر بخشی از آن به طور جداگانه معنا می دهد. نویسندگان آثار ادبی در حوزه کودکان گام‌های موثری در زمینه تولیدات ادبی برداشته و به نوعی پاسخگوی نیازهای عاطفی، فکری و فرهنگی آنها بوده اند. البته باید یادآور شد که ورود ناشران غیرحرفه ای با نگرش های غیرفرهنگی به بازار فروش کتاب آسیب های فراوانی را در این عرصه پدید آورده و سبب بروز مشکلاتی شده و به همین دلیل در سال های اخیر توجه سیاست گذاران و برنامه ریزان را به خود جلب کرده و آنان را وادار به اخذ تصمیم هایی برای خروج مشکل آثار تولیدی نویسندگان کرده است. خالقان آثار ادبی در بخش کودکان باید نیاز مخاطب خود را بشناسند تا آثار منتشر شده با دنیای نوجوانان هماهنگی داشته باشند.

** چاپ آثار ترجمه به عنوان یک داد و ستد فرهنگی 
تولیدات حوزه کودک و نوجوان در بخش کتاب های خارجی و ترجمه ای در سال‌های اخیر رشد زیادی داشته است که این مساله را باید از لحاظ تعداد عنوان و نسخه‌های منتشر شده بررسی کرد. اطلاعات دقیق در این باره را باید از بانک‌های اطلاعاتی خانه کتاب ایران به دست آورد. استفاده از آثار ترجمه در بخش کودک و نوجوان روند افزایشی به خود گرفته است که باید چاره‌ای برای آن اندیشید و باید این مهم با برنامه‏‌ریزی‏‌ و سیاست‏گذاری‏‌ مناسب جهت‌دهی شود. چاپ آثار ترجمه در همه جای جهان به عنوان یک داد و ستد فرهنگی به شمار می رود. در دنیای کنونی ضرورت ارتباط اندیشه‌ها و فرهنگ ‌‏ها، ‌نیاز به یادگیری و آگاهی و دیگر نیازهای بشر به همدیگر پدیده ترجمه را به ضرورتی انکارناپذیر مبدل کرده است.

** نگاه دقیق و حرفه ای به تولید آثار 
برای ایجاد فضای رقابتی مثبت میان آثار تألیفی و ترجمه باید نویسندگان، شاعران و هنرمندان به تولید نگاه حرفه‌ای داشته باشند تا بدین وسیله رقابتی مثبت میان آنها ایجاد شود. شناخت ظرافت ها و پیچیدگی های روحی، فرهنگی و تربیتی کودکان و نوجوانان ملزم به نگاهی علمی و آگاهانه است. هنگامی که نویسنده بر پایه نیاز کودکان به خلق آثار نپردازد، مترجمان میدان را به دست می گیرند و جریان فرهنگی را خود هدایت می کنند.

** رسیدن به جایگاهی شایسته در عرصه بین المللی 
تصویرسازی کتاب‌های کودکان ایران در سطح دنیا طرفداران زیادی پیدا کرده و جوایز فراوانی را بدست آورده است اما هنوز برای رسیدن به جایگاهی شایسته در عرصه بین‌المللی راه‌های زیادی وجود دارد. بخشی از این موضوع به نبود قانون کپی‌رایت در ایران بازمی گردد که سبب بروز مشکلاتی در ابعاد فراملی برای نویسندگان و ناشران داخلی شده است. مقوله‌ای به نام ادبیات کودک و نوجوان در تعریف نوین و جهانی آن در ایران سابقه طولانی ندارد و هنوز به مرحله بلوغ کامل خود نرسیده است. در این میان نباید از کوشش هنرمندان و تصویرگران کتاب کودک و نوجوان که توانسته‌اند جوایز بین‌المللی متعددی را از جشنواره‌های کسب کنند، غافل شد.

پدیدآورندگان شناخته شده کشور اکنون در شرایطی هستند که بتوانند در سطح بین‌المللی مطرح شوند. تولیدات ادبی در عرصه کودک و نوجوان این قابلیت را دارد که به زبان‌های دیگر ترجمه شود و به جشنواره‌های معتبر جهانی راه یابند.

** آسیب شناسی علمی تولیدات در حوزه کودک و نوجوان
دانشگاه‌ها باید با انجام پژوهش‌های بنیادین و آسیب‌شناسی علمی تولیدات حوزه کودک و نوجوان، نقش بارزی در سامان‌دهی تولیدات ادبی این حوزه ایفا کنند. مراکزی چون کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان، شورای کتاب کودک، انجمن ناشران کتاب کودک و … بایستی ارتباط نزدیک و موثری با مراکز دانشگاهی داشته باشند تا در پرتو آن نتایج خوبی حاصل شود. با توجه به دنیای بدون مرز و جهان شبکه ای امروز، نویسندگان باید زبان مفاهمه کودکان و نوجوانان را به درستی درک کنند و با نگاه زیبایی شناسی خود به تامین نیازهای فکری و فرهنگی آنان بپردازند. محافل دانشگاهی و مراکز تخصصی مطالعات کودک می‌توانند به وضعیت چاپ آثار حوزه کودک و نوجوان نظم دهند.

همچنین مدرسان و دانشجویان این حوزه این قابلیت و ظرفیت را دارند تا به عنوان بازوی فکری مراکز مرتبط با تولیدات ادبی کودک و نوجوان، پژوهش‌های علمی گسترده‌ای را انجام دهند و در مسیر تولید نظریه‌های ادبی ادبیات کودک گام‌های موثری را بردارند و نتایج تحقیقات خود را در اختیار مراکز تولید محتوا و سازمان‌های سیاستگذار قرار دهند.

منبع: ایرنا