تشنگی و نیاز به کتاب خواندن را در جامعه نمی‌بینیم

به گزارش کودک پرس ، نشست تخصصی «ادبیات کودک و نوجوان از منظر انقلاب اسلامی» با سخنرانی وجیهه سامانی، عصر یکشنبه (16 اردیبهشت) در غرفه مجمع ناشران انقلاب اسلامی در نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران برگزار شد.

وی در این نشست بیان کرد: تقریبا یک‌سده از عمر ادبیات داستانی در ایران و حدود 40 سال از عمر ادبیات داستانی انقلاب در کشور می‌گذرد. برخی معتقدند هر ادبیاتی که در آن ریشه‌ها و پتانسیل‌هایی برای ایجاد بستر و زمینه انقلاب وجود داشته باشد هم زیرمجموعه ادبیات داستانی انقلاب قرار می‌گیرد. در دسته‌بندی ادبیات داستانی دو گروه دیده می‌شود نخست ادبیات 6 ماهه منتهی به انقلاب اسلامی که به نوعی جسم انقلاب است و دوم ادبیاتی که پس از انقلاب در کشور ایجاد شده است. با این تعریف ادبیات جنگ را هم می‌توان زیرمجموعه ادبیات انقلاب دانست.

این نویسنده ادامه داد: نقطه شروع ادبیات کودک در پیش از انقلاب از دهه 30 با داستان‌های نه‌چندان جدی است که از دهه 40 کمی رشد پیدا کرد. دکتر محسن پرویزی در کتابی به بررسی این موضوع پرداخته است. براساس این تحقیق از سال‌های 46 تا 56 میانگین انتشار کتاب کودک و نوجوان در طول یکسال بین 130 تا 140 عنوان بوده که بیشتر آن‌ها نیز کتاب‌ها ترجمه و یا آثار تالیفی نه‌چندان جدی بودند. یک دهه بعد از انقلاب از سال 57 و 67 به لحاظ کمی آمار رشد پیدا کرده و میانگین سالانه 250 عنوان کتاب کودک و نوجوان را در یکسال نشان می‌دهد.

سامانی گفت‌: در این مدت کارهای تالیفی سه برابر آثار ترجمه شد. یکسری ارزش‌‌‌ها با انقلاب وارد ادبیات داستانی شد؛ مانند دینداری، ایثار. البته یکی از نقاط ضعف پس از انقلاب این بود که یک عده مهاجرت کردند، یک عده در مخالفت با انقلاب نوشتند و عده‌ای نیز به موضوعات خارج از بحث پرداخته‌اند. تعدادی از این افراد چیره‌دست و جزو اساتید ادبیات داستانی بودند که به دلایلی با جریان انقلاب همسو نشدند و این موضوع ضربه زننده بود.

وی افزود: تعداد جوانان با شور انقلابی وارد میدان شدند ولی قلم پخته‌ای نداشتند به همین دلیل هم دهه اول انقلاب را دهه گذار و آزمون و خطا می‌گویند. ولی نتیجه خوب بود و از اوایل 60 و تمام دهه 70 اوج ادبیات کودک و نوجوان در زمینه انقلاب و یا بر محور ارزش‌های انقلابی بود. در آن دوره عواملی دست به دست داده بود که بچه‌های کتابخوان بودند. اوج کتابخوانی بچه‌ها اواسط دهه 60 بود.

این نویسنده با اشاره به نقش رسانه‌ها در اشاعه فرهنگ کتابخوانی گفت: رسانه به‌ویژه رسانه‌های تصویری و صدا و سیمادر ایجاد فرهنگ کتابخوانی نقش مهمی دارند ولی متاسفانه کوتاهی‌های زیادی صورت گرفته است. در یک یا دو سال اخیر، چند برنامه تخصصی معرفی کتاب کودک در شبکه پویا و دیگر برنامه‌های تلویزیونی ساخته و پخش شده است.

وی اظهار کرد: کسی که مشتاق چیزی باشد، خودش دنبال آن می‌رود. متاسفانه این تشنگی و نیاز به کتاب خواندن را نمی‌بینیم. عدم نیاز به کتاب از نسلی به نسل دیگر منتقل شد. آمار کتاب نخواندن ما از اوایل دهه 80 سیر صعودی داشت و باید دلایل بررسی شود که چرا کودکان ما با کتاب خواندن بیگانه شدند؟

سامانی افزود: کارهایی که در دهه 60 تولید شده هرچند فاخر شاید مورد علاقه کودکان نسل امروز نباشد ـ چون علائق و سلیقه‌ها تغییر کرده است. نیاز به بازتولید و بازنگری با شیوه‌ها و تکنیک‌های جدید داریم. ادبیات انقلاب را باید با زبان بچه‌های امروز بیان کنیم زبان بچه‌های دهه 60 با بچه‌های امروز خیلی متفاوت است.

وی تصریح کرد: انقلاب ما تنها انقلاب مبتنی بر دین بوده و اوج آن در 6 ماه بود. این سرعت بالا باعث شد، ادبیات داستانی ما عقب بماند و بلافاصله بعد از آن درگیر جنگ شدیم و امکانات و بودجه و فکر و قلم به سمت جنگ و ادبیات جنگ رفت. امروز وقت آن است که بعد از یک یا دو دهه برگردیم و بازنگری و بازنویسی داشته باشیم. اگر نسلی که انقلاب را ایجاد و درک کرده از بین برود، کسی نمی‌ماند با وفاداری آنچه را لمس کرده بنویسید. بیشتر کسانی که وارد جشنواره داستان انقلاب می‌شوند و می‌نویسند نسل جوانی است که خودشان انقلاب را درک نکرده‌اند این البته هنر است ولی نیاز به کسانی داریم که خودشان آن روزگار را درک کرده باشند. امروزه وقت آن است که کتاب جدید متناسب با نیازهای و مقتضیات امروز بنویسم و چند رمان مناسب و قابل قبول تولید کنیم.

این نویسنده ادامه داد: صدا و سیما و مدارس دو بازوی توانایی هستند که قدرتشان در کتابخوان کردن بچه‌ها از خانواده بیشتر است کودک در فضای مدرسه نیاز و علائقش تغییر می‌کند. متاسفانه در مدارس زنگ کتابخوانی، برنامه‌ریزی نشده و کتاب‌های موجود در کتابخانه‌ها بیشترشان قدیمی و مربوط به یک دهه قبل هستند. امروز فضای مجازی و بسیاری عوامل دیگر بین بچه‌ها و کتاب فاصله انداخته است. همچنین عواملی مثل تبلیغات اندک، توزیع نامناسب کتاب در شهرستان‌ها، مافیای نشر و کتاب نیز در کاهش سرانه مطالعه و تمایل افراد به کتابخوانی تاثیرگذارند.

سی‌ویکمین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران 12 تا 22 اردیبهشت‌ماه در مصلای بزرگ امام خمینی (ره) برپاست.

منبع: ایبنا