درس دین‌داری و ارتـباط مـعنوی کودک با خـدا
کودک درس دین‌داری به طور عام و عبادت به ویژه نماز به طـور خاص را با مشاهدۀ اعمال و رفتار دیگران، مخصوصا والدین به ارث می‌برد. وقتی کودک می‌بیند پدر و مادر به امور عبادی حسّاسیّت نشان می‌دهند و در اوقات نماز، با اشتیاق به سوی عبادت می‌شتابند، خود به خود در این مـسیر قـرار می‌گیرد و بدان علاقه‌مند می‌شود.
به گزارش کودک پرس ،در روایتی از امام باقر (ع) بـیان شـد که فرمودند: «باید آموزش دینی را از سه سالگی شروع کرد. عبد اللّه بن فـضاله مـی‌گوید: از امام محمد باقر (ع) شـنیدم که فـرمود: وقـتی کـودک به سن سه سالگی رسید، از او بـخواهید هـفت بار «لا اله الا اللّه» بگوید. سپس او را به حال خود واگذارید تا به سن سه سـال و هـفت ماه و بیست روز برسد؛ در این هنگام بـه او آموزش دهید که هـفت بـار «محمد رسول اللّه» بگوید. سپس تـا چـهار سالگی او را آزاد بگذارید؛ آن‌گاه از وی بخواهید که هفت مرتبه «صلی اللّه علی محمد و آله» را تکرار نماید و سـپس تـا پنج سالگی او را رها کنید؛ در ایـن وقـت اگـر کودک دست راسـت و چـپ خود را تشخیص داد، او را در برابر قـبله قـرار دهید و سجده را به او بیاموزید و در سن شش سالگی رکوع و سجود را به او آموزش دهید. سپس رهـایش کـنید تا هفت سال او تمام شود. پس وقـتی هـفت سال او تـمام شـد،بـه او بگویید صورت و دست خـود را بشوید (آمادگی برای وضو). سپس به او بگویید نماز بخواند؛ آن‌گاه کودک را به حال خود واگـذارید تـا نه سال او تمام شود، وقتی تـمام شـد، در ایـن هـنگام وضـو گرفتن صحیح را بـه او بـیاموزید و بر(ترک) آن تنبیه گردد و او را به نماز وادارید و بر (ترک) آن تنبیه گردد. وقتی وضو و نماز را فراگرفت، خـداوند، او و پدر و مـادرش را مـی‌آمرزد؛ ان شاء اللّه!»
اسلام به مشاهده و تجربه اهمیت فراوانی می‌دهد؛ز یرا«مشاهده، تجربه، تفکر و تعلیم، وسایلی هستند که به انسان قدرت تـشخیص مـی‌دهد». قرآن کریم به سیر در طـبیعت و مـشاهدۀ نعمت‌های الهی برای تفکر در آن ها بسیار تشویق می‌کند؛ آیات زیادی در این باره در قرآن کریم آمده است.
حال اگر عبادت، به ویژه اقامه نماز در معرض دیـد و مـشاهده کودک انجام گیرد، اثـر تـربیتی و سازنده‌ای را به دنبال دارد. افزون بر تأثیر روحی و روانی، موجب تشویق و ترغیب کودک به یادگیری و انجام آن عمل عبادی نیز می‌شود. در روایتی امام صادق علیه السّلام می‌فرماید: «امام علی (ع) در خـانه خـود اتاق متوسطی را به نماز اختصاص داده بود و در آن اتاق عبادت و راز و نیاز می‌کرد.هر شب که طفلی به خواب نمی‌رفت،امام او را به آن اتاق می‌برد و نماز می‌خواند».
کودکان اولین و بهترین درس دین‌داری و ارتـباط مـعنوی با خـدا را در محیط خانه از طریق مشاهدۀ عملکرد والدین به ارث می‌برند.در این زمینه مروجی طبسی می‌نویسد: وقتی که کودکان و نـوجوانان مشاهده می‌کنند که پدر و مادرشان نسبت به امور مذهبی حسّاسیت و دقّت نـظر دارنـد و بـه عبادات اهمیّت فراوان نشان می‌دهند، و در اوقات نماز با اشتیاق به سوی عبادت می‌شتابند و در مناسبت‌های مذهبی و مراسم عـبادی شـرکت فعّال دارند، خودبه‌خود به این قبیل امور احساس علاقه و نشاط می‌کنند و مجذوب حـالات مـلکوتی دعـا و مناجات می‌شوند.
بر این اساس، اگر در محیط خانه و مدرسه، تکریم به ارزش‌های دینی جنبۀ عـملی پیدا کند، زمینۀ گرایش به اعمال عبادی در کودکان به صورت آگاهانه شکل مـی‌گیرد. حضور معلمان در نماز جـماعت مـدرسه و اقامۀ اعمال عبادی، مخصوصا نماز توسط والدین در منزل، از جمله عوامل ایجاد انگیزه در گرایش کودکان و نوجوانان به اعمال عبادی است. در واقع، کودک درس دین‌داری به طور عام و عبادت به ویژه نماز به طـور خاص را با مشاهدۀ اعمال و رفتار دیگران، مخصوصا والدین به ارث می‌برد. وقتی کودک می‌بیند پدر و مادر به امور عبادی حسّاسیّت نشان می‌دهند و در اوقات نماز، با اشتیاق به سوی عبادت می‌شتابند، خود به خود در این مـسیر قـرار می‌گیرد و بدان علاقه‌مند می‌شود.
- شیر دادن به کودک با وضو
از جمله اقدامات تربیتی برای زمینه‌سازی و آماده‌سازی کودک برای گرایش به معنویت و عبادات، به ویژه نماز، شیر دادن به کودک در حال داشتن وضـو اسـت. اثر تربیتی آن این است که: «وضو به عنوان مقدمۀ نماز، نه تنها موجب تطهیر جسم از آلودگی‌ها می‌شود، بلکه تطهیر روح را نیز در برمی‌گیرد. این طهارت جسم و روح که با وضو حـاصل مـی‌شود، تأثیر روانی در روحیۀ مادر و کودک دارد. اگر مادر هنگام شیر دادن با وضو باشد،باعث استراحت و آزادسازی روح کودک و رابطۀ معنوی او با خدا می‌شود».
از مادر شیخ مرتضی انصاری پرسیدند:
فرزندت چگونه بـه درجـات عـالی تقوا و عبادت رسیده؟ پاسخ داد: من در انتظار آن بـودم کـه فـرزندم ترقّی بیشتری داشته باشند؛ زیرا در هنگام شیرخوارگی‌اش به او شیر نمی‌دادم، مگر اینکه با وضو بودم؛ حتی در شب‌های سرد زمستان هم بـدون وضـو او را شـیر ندادم.
در مورد آیت اللّه شیخ جعفر شوشتری نیز نـقل شـده است:
از مادرش پرسیدند به داشتن چنین فرزندی دلخوشی؟ گفت: نه! گفتند: چرا؟ گفت: در مدت دو سال من برای یک‌بار هم او را بدون وضو و طهارت شـیر نـدادم و در آغـوش نگرفتم. آرزویم این بود که او همچون جعفر صادق (ع) شود، ولی جعفر شوشتری شد. بنابراین، این‌گونه اقدامات، نوعی زمینه‌سازی و درونی کردن ریشه‌های عبادی در کودکان است.
- شیر دادن بـه کـودک در حـال نماز
شیر مادر از جمله نیازهای اساسی کودک است و هیچ چیز حـتی اعـمال عبادی، نباید مانع رسیدن کودک به این نیاز طبیعی‌اش شود. با توجه به اصل زمینه‌سازی و تـوجۀ خـاص مـعصومان (ع) به کودک، بهتر است در اینجا به یک بحث فقهی کـه مـیان فـقیهان نیز مطرح است پرداخته شود، و آن بحث شیر دادن به کودک شیرخوار در حال نماز است.
در فـتاوای فـقیهان آمـده است: «اگر بچه گریه کند، مادرش می‌تواند در حال نماز او را در آغوش گرفته و شیر بدهد». بـرای تـأیید این مطلب به دو روایت اشاره می‌شود؛ عمار ساباطی از امام صادق (ع) دربـارۀ زنـی کـه در حال نماز بچه‌اش گریه می‌کند، پرسید: آیا می‌تواند به او شیر بدهد؟ امام در جواب فرمودند: «زنی کـه در حـال نماز است می‌تواند کودک خود را، در حالی که تشهد می‌خواند، شیر بدهد»؛ علی بـن جـعفر، بـرادر امام موسی بن جعفر (ع)، می‌گوید: از آن حضرت دربارۀ زنی که به نماز ایستاده و فـرزند او در کـنارش گریه می‌کند پرسیدم آیا جایز است در حالی که نشسته کودک را در بغل بـگیرد و بـه دامـن خود بنشاند و او را آرام کند و شیر بدهد؟ امام فرمود: اشکالی ندارد.
چه بسا این عمل در روح و روان کودک تأثیر مـثبت بـگذارد و زمـینۀ اولیه انس کودک را به نماز و اعمال عبادی فراهم سازد؛ زیرا بهترین غـذا، در بـالاترین حالت روحانی و معنوی به کودک تزریق می‌شود. برای زمینه‌سازی و علاقه‌مند کردن کودکان نسبت به عمل عـبادی «روزه» نـیز موارد زیر پیشنهاد می‌شود:
- بیان فواید و فضیلت روزه و ماه رمضان
آگاهی از هـر چـیزی، به ویژه اعمال عبادی، زمینه‌ساز علاقه‌مندی بـه انـجام دادن آن عـمل می‌شود. معصومان علیه السّلام برای ایجاد آمـادگی در مـسلمانان، قبل از فرارسیدن ماه رمضان، به بیان اهمیت این ماه و فواید روزه‌داری می‌پرداختند بـا تـوصیه‌های لازم، مردم را برای انجام ایـن عـمل عبادی آمـاده مـی‌کردند. در روایـتی امام باقر علیه السّلام می‌فرماید: «پیـامبر اکـرم صلّی اللّه علیه و اله سه روز مانده به ماه مبارک رمضان به بلال فرمود مـردم را جـمع کن، وقتی مردم جمع شدند، حـضرت بالای منبر فرمود:
ای مـردم! ایـن ماهی است که خداوند آن را بـه شـما اختصاص داده است و سرور همۀ ماه‌ها است؛ شبی در آنکه از هزار ماه بهتر است؛ در ایـن مـاه درهای آتش بسته و درهای بـهشت بـاز اسـت؛ کسی که ایـن مـاه را درک کند و آمرزیده نشود، از رحـمت خـدا دور باد.
در روایتی مسمعی نقل می‌کند:
امام صادق (ع) قبل از حلول ماه مبارک رمـضان، دربـارۀ این ماه و فضائل آن و اهمیّت دادن به مـاه رمـضان با فـرزندان خـود چـنین وصیت و گفت و گو می‌کرد: پس بـا نفس خویش بستیزید؛ زیرا در این ماه رزق و روزی تقسیم می‌شود، اجل و لحظات مرگ هر کـس مـعین می‌شود؛ همچنین در این ماه،میهمانان خـدا (زائران خـانه) را کـه بـر او وارد می‌شوند، می‌نویسند و در ایـن مـاه شبی هست که عمل در آن شب، از عمل هزار ماه برتر است.
برای ایجاد آمادگی در کودکان، همچنین مـی‌توان بـا زبـانی ساده و کودکانه به بیان فضیلت و ارزش روزه و جایگاه روزه دار در نـزد خـداوند و نـیز فـواید و ثـوابی که برای آن مترتب است، پرداخت.
باهنر در این زمینه پیشنهاد می‌کند:
معلم نیز باید از سال‌های نخست دبستان به طور ساده دربارۀ ماه رمضان و روزه مطالبی برای کـودکان بیان کند. در سال‌های بعد،این آموزش با گستردگی بیشتری انجام می‌شود و لازم است معلم در تدریس آن علاوه بر معرفی روزه به عنوان یکی از عبادت‌های بزرگ اسلامی، مختصری از فواید و برخی از آداب آن را به گـونه‌ای سـاده و جذاب برای دانش‌آموزان بیان کند.
منبع:فرزند پرتال
تمامی حقوق قانونی مطالب، متعلق به سایت کودک پرس میباشد .
طراحی ، راه اندازی و پشتیبانی : راهکار وب هوشمند
ارسال نظر